Kliknij tutaj i pobierz plik pdf lub czytaj poniżej. Uwaga - poniżej sam tekst, bez rysunków. Piotr Górnicki Temat: Nauczanie narciarstwa zjazdowego podstawowego. Jelenia Góra, czerwiec 2000r. SPIS TREŚCI WSTĘP..................................................................................................................... 1 I. ZARYS HISTORII NARCIARSTWA............................................................ 5 II. METODYKA ................................................................................................... 13 1. EMOCJE A UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA.............................................. 13 1.1. NASTAWIENIA........................................................................................... 14 1.2. MOTYWACJE............................................................................................. 14 1.3. LĘKI............................................................................................................ 15 2. INSTRUKTOR – NAUCZYCIEL.................................................................. 17 NARCIARSTWA................................................................................................. 17 3. WYMIANA INFORMACJI POMIĘDZY...................................................... 19 INSTRUKTOREMA UCZNIEM........................................................................ 19 3.1 PROCES NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH............................... 19 3.2 MOWA WEWNĘTRZNA............................................................................. 22 4. BŁĘDY I ICH KOREKTA ............................................................................. 24 5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA ................................................ 25 6. METODY NAUCZANIA NARCIARSTWA ................................................ 28 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE .......................................................................... 31 8. ORGANIZACJA SZKOLENIA..................................................................... 33 9. NAUCZANIE DZIECI ................................................................................... 35 10. BEZPIECZEŃSTWO NA ZAJĘCIACH..................................................... 36 10.1 ZAPOBIEGANIE URAZOM NARZĄDU RUCHU................................... 39 11. UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA AMOTORYKA CZŁOWIEKA........... 40 12. NARCIARSTWO – ĆWICZENIE RÓWNOWAGI CIAŁA...................... 40 13. UCZENIE SIĘ I NAUCZANIE NARCIARSTWA JAKO PROCES DOSKONALENIA KOORDYNACJI RUCHÓW............................................... 42 14. RYTMRUCHÓWWNARCIARSTWIE ZJAZDOWYM......................... 45 15. CECHYMOTORYCZNOŚCI LUDZKIEJ, A PROCES UCZENIA SIĘ NARCIARSTWA................................................................................................. 46 16. SPOŁECZNE ASPEKTY PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA NARCIARSTWA................................................................................................. 48 17. NAUCZYCIEL A GRUPA.......................................................................... 49 18. INTERAKCJEWGRUPIE ......................................................................... 51 III. TECHNIKA – CARVING ........................................................................... 54 1. KALENDARIUMEWOLUCJI CARVINGU................................................ 54 2. ZMIANY ZACHODZĄCEWOSTATNICH LATACHWNARCIARSTWIE ZJAZDOWYM..................................................................................................... 58 3. „FRAJDA” JAKOWAŻNY ELEMENT ROZWOJU NARCIARSTWA..... 59 4. CARVING I JEGO INNOWACJE ................................................................. 61 5. CARVINGWPRAKTYCE............................................................................ 62 6. ELEMENTYWAŻNEWTECHNICE CARVINGOWEJ ............................ 63 6.1 PROWADZENIE NART ŚLADEM CIĘTYM............................................... 64 6.2 ROZPOCZĘCIE SKRĘTU........................................................................... 64 6.3 SIŁY DZIAŁAJĄCE W SKRĘCIE................................................................ 65 6.4 POZYCJA NARCIARZA W SKRĘCIE........................................................ 66 7. OPANOWANIE TECHNIKI CARVINGOWEJ............................................ 67 8. PODSTAWY NA NARTACH CARVINGOWYCH..................................... 68 9. PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY NA NARTACH CARVINGOWYCH............................................................................................. 69 9.1 PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY .................................................. 69 IV. ZAKOŃCZENIE .......................................................................................... 73 V. PIŚMIENNICTWO......................................................................................... 75 WSTĘP Temat pracy został podyktowany zmianami jakie zaszły w ostatnich latach w narciarstwie alpejskim, zarówno w metodyce nauczania jak i w technice jazdy na nartach. Celem pracy jest ukazanie ogólnego podejścia do tematu nauczania narciarstwa alpejskiego, choć mam świadomość, będąc obecnie Asystentem Instruktora Wykładowcy Polskiego Związku Narciarskiego, iż moje doświadczenie zdobyte podczas kilkuletniej pracy jako Instruktor PZN nie jest wystarczającym, aby samodzielnie podejść do tego tematu. Przede wszystkim postaram się przybliżyć nowe spojrzenie na narciarstwo w perspektywie ostatniej rewolucji narciarstwa – carvingu, jak dostosowała się metodyka do obowiązującej techniki, oraz jak technika wpłynęła na metodykę. Praca ta kierowana jest głównie do nauczycieli – instruktorów, którzy pracując z dziećmi i młodzieżą mogą dostosować program nauczania w szkole do zajęć nauki jazdy na nartach (oczywiście pod warunkiem, że szkoła ma do dyspozycji stok narciarski położony niedaleko, lub jeżeli mówimy o obozach narciarskich). Będę się starał ukazać także inne aspekty nauczania narciarstwa związane z psychologią, socjologią, a które są ważnym ogniwem w całym procesie nauczania struktury ruchu. Dawniej wystarczyło, że nauczyciel – instruktor narciarstwa był doskonałym narciarzem, dzisiaj to już nie wystarczy. Jednak przede wszystkim mam nadzieje, że po przeczytaniu tej pracy łatwiej będzie nauczycielowi – instruktorowi wdrożyć nauczanie narciarstwa w swój osobisty program nauczania dzieci i młodzieży w szkole, czy to podstawowej, gimnazjum, czy szkole średniej. I. ZARYS HISTORII NARCIARSTWA Narciarstwo, stanowiąc źródło przyjemności dla milionów jego miłośników, imponuje popularnością niemal na wszystkich kontynentach świata, na wszystkich szerokościach geograficznych. Wiąże się ono z najstarszymi śladami egzystencji człowieka zarówno w Azji, jak i w Europie. Przedstawiona historia narciarstwa oparta jest na dwóch dziełach, a mianowicie: „Narciarstwo – zarys encyklopedyczny” Ziemilski A., Młodzikowski G.; Sport i Turystyka, Warszawa 1957 r., oraz „Narciarstwo Zjazdowe” Krasicki S.; AWF Kraków 1994 r. Historią narciarstwa zajmowali się i zajmują nadal naukowcy z takich dziedzin, jak archeologia, etnografia, historia, socjologia oraz sport i wychowanie fizyczne. Wczesne źródła historyczne zawierają dosyć ogólne informacje dotyczące historii narciarstwa, nie precyzując samego momentu jego powstania. Świadczą one jednak o tym, że narciarstwo – obok nawigacji – jest najstarszą formą ruchów komunikacyjnych człowieka. Liczne dowody historyczne wskazują także na fakt, że prymitywni ludzie, jeszcze przed odkryciem koła, umieli poruszać się po terenach bagnistych, po śniegu i lodzie. Pierwszym badaczem historii narciarstwa był znany polarnik norweski – Fridtjof Nansen, próbujący ustalić pierwsze ślady występowania nart. Posługując się dowodami archeologicznymi oraz porównując nazewnictwo dotyczące nart, występujące na terenach znalezisk i stosowane w różnych grupach językowych, wywnioskował, że kolebką nart był region gór ałtajskich w okolicach jeziora Bajkał. Kontynuatorem Nansena w poszukiwaniu historycznych śladów narciarstwa był naukowiec niemiecki Luther, wskazujący na trzy kierunki emigracji wczesnohistorycznej formy narciarstwa z gór Ałtaj, gdzie odkryto najstarsze eksponaty archeologiczne nart pochodzących sprzed 3000 lat p.n.e. Pierwszym kierunkiem emigracji była Mandżuria, później Cieśnina Beringa i Ameryka Północna, drugim – Finlandia i Islandia (północny zachód), trzeci natomiast sięgał po Bałkany oraz Azję Mniejszą. Pierwsze próby stosowania prymitywnego sprzętu narciarskiego pojawiły się przed 5000 laty. W epoce kamiennej, charakteryzującej się rozwojem myślistwa i rybołówstwa, które zapewniały człowiekowi egzystencję, nie znając jeszcze doskonałej broni, jaką były później łuk i strzała, oszczep oraz maczuga, poszukiwano sposobów szybkiego przemieszania się w pogoni za zwierzyną. Przypuszcza się, że najpierw powstały przyrządy służące do pokonywania bagien, przypominające kształtem dzisiejsze rakiety, stosowane jeszcze w rejonach Alp, Północnej Ameryki oraz Skandynawii. Stanowiły one pierwowzór nart, służących na początku do stąpania po śniegu. Równocześnie powstawały pierwsze typy łodzi, które pozwalały polować nie tylko wzdłuż brzegów rzek i jezior, ale i głębiej, w terenie trudniej dostępnym dla człowieka. Przypuszcza się, że wzorem dla konstruktorów prymitywnych nart były właśnie łodzie, posiadające wyprofilowane dzioby, ułatwiające ruch w wodzie. Stąd spiczaste zwężenie przodów i tyłów nart, charakterystyczne dla wielu typów. Modernizacja konstrukcji nart dotyczyła poszukiwania możliwości szybkiego przemieszczania się na dłuższych dystansach, stwarzając znacznie lepsze warunki do polowań i penetracji coraz większych połaci nie poznanych dotąd rejonów lądu. Było to możliwe dzięki stosowaniu coraz doskonalszych narzędzi zapewniających bardziej precyzyjną obróbkę drewna jako surowca do produkcji nart, które były jednym z głównych elementów wyposażenia pierwotnych myśliwych. Wynalazku nart nie można przypisać jednemu człowiekowi ani też jednej grupie etnicznej. Rozległy zasięg ich występowania w analogicznych środowiskach geograficznych oraz kulturowych świadczy o tym, że stworzenie nart przypisać należy określonym warunkom geograficznym, potrzebom bytowym oraz rosnącemu doświadczeniu konstruktorów, warunkującemu późniejszą ewolucję prymitywnego sprzętu narciarskiego. Ewolucja ta poszła w kierunku zmniejszania szerokości nart, uniemożliwiającej naturalny chód, co miało wpływ na przyspieszenie prędkości poruszania się. Zwężenie nart musiało iść w parze z ich wydłużeniem dla zachowania podobnej powierzchni nośnej. To z kolei umożliwiło ruch ślizgowy, przynosząc ewolucję techniki posługiwania się nartami, opartej na bardziej ekonomicznym ruchu lokomocyjnym. W około 5000 lat liczącej historii narciarstwa występowała bardzo wielka rozmaitość odmian i typów nart. Ich usystematyzowanie, czego podjęli się skandynawscy badacze (Wilklund, Zettersten), pozwoliło na wyodrębnienie trzech grup nart z charakterystycznymi kształtami, wymiarami i proporcjami. Ponadto dokładna analiza typologiczna uzupełniła obraz rozmieszczenia nart na mapie geograficznej świata. Narty typu południowego – są krótkie (około 100 – 160 cm), szerokie (12 – 20 cm), z tyłu poprzecznie ucięte, jednakowej długości. Występowały na terenach ciągnących się od Uralu przez obszar dzisiejszej Rosji do południowej Finlandii, środkowej i południowej Skandynawii, kraje nadbałtyckie, po Polskę, Białoruś i Ukrainę. Najstarsze znalezisko nart zaliczanych do tego typu odkryto w Hoting (Szwecja), pochodzi ono sprzed 4000 lat. Narty typu arktycznego – rozpowszechnione były na terenach położonych powyżej północnych regionów występowania nart południowych (wschodnie krańce północnej Syberii – po północną Skandynawię). Najstarsze znalezisko, odkryte również w Szwecji, ocenia się na około 4000 lat. Narty typu arktycznego były nieco dłuższe, a istotnie różniły się od innych typów ostrymi zakończeniami nart oraz spodami podbitymi skórą renifera lub foki z sierścią zwróconą ku tyłowi, co uniemożliwiało cofanie się nart przy podejściu, zapewniając jednocześnie lepszy poślizg. Ciekawostką jest fakt, że dla pewniejszego poruszania się po lodzie zaopatrzono narty w krawędzie z drewna lub fiszbinu, które zwiększały szybkość ślizgania się i uniemożliwiały rozjeżdżanie się nart na boki. Narty typu północnego – różnią się zasadniczo od pozostałych nierówną długością i szerokością obu nart jednej pary. Lewa narta – dłuższa (około 3m), zaopatrzona w podłużny rowek, była nartą ślizgową (biegową), natomiast znacznie krótsza prawa (około 2m), podbita skórą, stanowiła nartę odbijającą, tzw. andor, bez rowka. Istnieją teorie, tłumaczące powstanie tej kombinacji przez zetknięcie się nart południowych i północnych na granicy ich występowania, a zatem Finlandii i Skandynawii. Kombinacja tak dobranych nart zapewniała osiągnięcie dużej szybkości przemieszczania się, przypominającego jazdę na hulajnodze. Okres średniowiecza nie przynosi zasadniczych zmian w zakresie utylizacji narciarstwa. Zmiany struktur społecznych i organizacji życia, wywierające wpływ na powstawanie nowych państw, zacieśnianie się przestrzeni geograficznej wędrówek koczowniczych i wreszcie przechodzenie do form osiadłego trybu życia sprzyjały pojawieniu się materialnych dowodów i dokumentów dotyczących narciarstwa w postaci pieśni, literatury pięknej, prawodawstwa czy też historiografii. Ślady te pochodzą z wielkiego obszaru, na który składają się Azja środkowa, Europa północno – wschodnia, Skandynawia oraz Syberia, i świadczą o stosowaniu nart jako środka komunikacyjnego w myślistwie. Od XII wieku narty odegrały szczególnie ważną rolę jako podstawowy środek komunikacyjny w działaniach wojennych, stając się jednym z elementów ekwipunku żołnierza, szczególnie na terenach obfitujących w śnieg. Jednak w miarę doskonalenia sztuki wojennej narty wykorzystywano jedynie w specjalnych formacjach ograniczających się do walk zimowych. Tak więc znaczenie nart w działaniach wojennych zmalało i zostało sprowadzone do roli środka pomocniczego, stając się tym samym bazą wyjściową rodzącego się sporu narciarskiego (pierwsze formy rywalizacji o prymat w opanowaniu umiejętności posługiwania się sprzętem narciarskim zarówno wśród ludności cywilnej, jak i formacji wojskowych). Uznając kraje Skandynawskie za kolebkę nowoczesnego narciarstwa należy wspomnieć o dominującej roli Lapończyków w jego rozwoju, rozpowszechnieniu oraz doskonaleniu ekwipunku i sprzętu. Wyrazem tego był wysoki poziom rozwoju ówczesnych nart, które stały się podstawą produkcji późniejszych nart sportowych. Na przestrzeni kilku stuleci popularność nart sprawiła, że opiewano je w legendach, pieśniach i sagach, które do dziś stanowią bogatą składnicę wiedzy o historii narciarstwa, szczególnie typowego zjawiska dla Skandynawii. Obok materiałów norweskich, fińskich i szwedzkich zaczęły pojawiać się środkowoeuropejskie o charakterze kronik historycznych, geograficznych i encyklopedycznych, znajdując uzupełnienie w opisach podróży. Ze względu na bogactwo rycin, ukazujących narty i narciarzy, stały się cennym źródłem dla określenia genezy i rozwoju narciarstwa jako formy użytkowej, stosowanej głównie w celach komunikacyjnych, myśliwskich, a także militarnych. Z czasem jednak narciarstwo stało się ludową, spontaniczną formą rozrywek i ćwiczeń fizycznych, ograniczając się jednak do terenów przeważnie nizinnych. Tereny górskie – niedostępne w okresie zimy – pokonywane cięgle były przy użyciu karpli. Przenikanie narciarstwa ze Skandynawii do Europy Środkowej następowało bardzo powoli, były to przeważnie pojedyncze przypadki przywożenia nart przez podróżników polarnych, emigrantów norweskich. Jednocześnie pojawiły się pierwsze próby stosowania nart w Sudetach, Słowenii, Alpach. W Polsce prekursorem i „ojcem” rodzimego narciarstwa był Stanisław Barabasz. Przełomowym momentem, który zadecydował o kolejnym etapie dynamicznego rozwoju nowoczesnego narciarstwa było opublikowanie słynnej książki Fridtjofa Nansena – wybitnego podróżnika i polarnika – o skuteczności posługiwania się nartami podczas wyprawy wgłąb Grenlandii. Był to rok 1881. W tym właśnie roku powstały pierwsze kluby narciarskie (Todtnau, Monachium, Wiedeń), a w następnym wydano pierwsze podręczniki nauczania narciarstwa. Działo się to równolegle ze zjawiskiem penetracji niedostępnych ongiś terenów górzystych (Alpy, Karpaty). Początkowo przyrodnicy, geologowie, kartografowie, później alpiniści ze sportowymi aspiracjami zdobywania najwyższych szczytów, następnie turyści (pociągając za sobą rozwój infrastruktury turystycznej, przeradzającej się w olbrzymich rozmiarów przemysł usługowy, oparty nasieci hoteli, dróg, kolei, schronisk, rozrywek) zmieniają strukturę społeczno – ekonomiczną regionów górskich. Narciarstwo będące początkowo sprzymierzeńcem ”odkrywców” gór, znajduje innych propagatorów, którzy dostrzegają w nim możliwości współzawodnictwa i sportowej rywalizacji. Narciarstwo sportowe wywodzi się z Norwegii (ostatnie lata XVIII stulecia). Jego twórcami byli ludzie używający nart na co dzień do komunikacji. W związku z tym, że odbywała się ona na terenach nizinnych, najstarszą konkurencją był bieg płaski. Pierwsze zawody zorganizowano dla norweskich wojskowych oddziałów narciarskich w miejscowości Christiania (dawna nazwa Oslo – 1767 r.). Pierwsze publiczne zawody w biegach narciarskich przeprowadzono w 1843 r. i tę datę przyjęto za moment narodzin sportu narciarskiego. Różnorodność form terenowych stała się przyczyną zróżnicowania konkurencji narciarskich. Odkryto możliwość urozmaicenia biegu płaskiego skokiem terenowym czy też zjazdem, z którego narodził się slalom. Najstarsze wzmianki o skokach narciarskich pochodzą z roku 1796, jednak okresem przełomowym dla ich rozwoju, już jako dyscypliny sportu, były lata 1879-1888 (podjęcie decyzji o organizacji zawodów o mistrzostwo Norwegii). Miejscem ich rozgrywania była ponownie Christiania posiadająca najstarszy w kraju klub narciarski „Christiania Ski – Club”. Drugą miejscowością skupiającą twórców sportu narciarskiego była wioska Telemark, w której zaczęto rozgrywać pierwsze slalomy, różniące się jednak formą od dzisiejszych. Ówczesny slalom polegał na przejechaniu bardzo zróżnicowanej trasy wytyczonej wstążkami i gałązkami. Podstawowym kryterium oceny skuteczności jazdy był sposób przejazdu, a nie czas. Nie mogąc się doczekać należytego szacunku i uznania w Skandynawii, musiał slalom znaleźć nową ojczyznę . Stało się to za przyczyną Austriaków i Anglików, a szczególnie Mathiasa Zdarsky’ego, twórcy poruszania się na bardzo stromych alpejskich stokach. Wiele źródeł podaje 9 marca 1905 roku jako datę wprowadzenia sportowego slalomu na zawodach w okolicach Lilienfeldu (Austria), głównej siedziby Alpen Skiverein, działającego wówczas klubu, w którym Mathias Zdarsky odgrywał dominującą rolę. Tak więc rodzi się alpejska szkoła jazdy na nartach charakteryzująca się jazdą na stromych stokach i ewolucjami kątowymi, rywalizująca z klasyczna szkołą norweską. Narciarstwie następują olbrzymie zmiany, czego wyrazem są nowe techniki poruszania się na nartach, omawiane w licznych podręcznikach, wśród których na czołową pozycje wysuwa się opracowanie Polaka, Józefa Sznajdera (1898 r.). Rzeczowo, konkretnie, opierając się na własnych doświadczeniach, pisze również Mathias Zdarsky, wybijając się dzięki bardzo dojrzałym metodycznie i technicznie koncepcjom nauczania narciarstwa na czoło dość dużej liczby autorów książek o narciarstwie. Rosną szeregi nauczycieli i instruktorów, mnożą się kluby skupiające coraz liczniejsze rzesze członków. Powstają pierwsze instytucje zrzeszające kluby, zwane związkami. Największy z nich Środkowoeuropejski Związek Narciarski, zrzesza w 1909 r. 204 kluby niemieckie i 146 austriackich. Rozwijające się narciarstwo sięga terenów polskich, znajdując wśród Polaków propagatorów i pionierów, Józefa Sznajdera i Stanisława Barabasza, a także Mariusza Zaruskiego, Mieczysława Karłowicza, Tadeusza Smoluchowskiego i Klimka Bachledę. Już w 1907 r. powstaje we Lwowie pierwsze stowarzyszenie pod nazwą Karpackie Towarzystwo Narciarzy, tworząc swoje oddziały w Przemyślu i w Krakowie. W tym samym roku powstaje Zakopiański Oddział Narciarzy, a w następnych latach Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy, a także Sekcja Narciarska PTT w Zakopanem. Następuje ogromne zainteresowanie narciarstwem. Organizowane są odczyty, zebrania i kursy, powodujące dynamiczny wzrost liczby narciarzy w ówczesnej Polsce, będącej pod jarzmem zaborców. Powstałe organizacje obok celów turystycznych i sportowych odgrywały doniosłą rolę w kształtowaniu patriotycznych postaw w zrzeszonej w nim młodzieży. Zaczęto również organizować zawody. Pierwsze z nich odbyły się w sezonie 1907-1908 w rejonie Lwowa. Obejmowały bieg płaski oraz terenowy bieg zjazdowy. W tym samym sezonie zapoczątkowano rozgrywanie konkurencji skoków narciarskich. W obu przypadkach organizatorem był lwowski klub sportowy „Czarni”. W późniejszych latach życie sportowe przeniosło się w region Tatr. W 1910 r. w Oslo podjęto się zorganizowania I Międzynarodowego Kongresu Narciarskiego, w czasie którego doszło do wymiany poglądów przedstawicieli narodowych związków narciarskich. Pierwsza wojna światowa uniemożliwiła wprowadzenie narciarstwa do programu igrzysk, zgodnie z uchwaleniami V Kongresu z roku 1914. Tuż po wojnie w 1919 r. w niepodległym już państwie polskim powstał Polski Związek Narciarski z inicjatywy istniejących towarzystw: Karpackiego Towarzystwa Narciarzy ze Lwowa, Sekcji Narciarskiej AZS z Krakowa, Sekcji Narciarskiej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Zakopanego, Tatrzańskiego Towarzystwa Narciarzy z Krakowa i Wintersport-Club des Beskidenvereins z Bielska. Polski Związek Narciarski odegrał decydującą rolę w organizowaniu narciarstwa, kładąc nacisk na turystykę i sport. Wyrazem zainteresowania sportem było powołanie w sezonie 1922-23 Komisji sportowej PZN. Przełomowym okresem rozwoju narciarstwa stał się rok 1924 w którym utworzono Międzynarodową Federację Narciarską (FIS), stojącą do dziś na czele światowego narciarstwa. W tym samym roku powierzono Francji jako gospodarzowi nowo powstałej federacji FIS z siedzibą w Chamonix, organizację pierwszych zimowych igrzysk olimpijskich, na których pojawiły się tradycyjne konkurencje skandynawskie: bieg na 15 i 50 km, skoki i kombinacja norweska. Impreza zakończyła się pełnym sukcesem, wprowadzając na stałe sport narciarski do programu igrzysk olimpijskich. Zadaniem FIS była również organizacja zawodów międzynarodowych FIS, które z biegiem czasu (w 1938 r.) uzyskały rangę mistrzostw świata. Duże zasługi dla rozwoju konkurencji narciarskich położył Angielski Związek Narciarski. Już w 1902 r. angielskie kluby narciarskie, zakładane na terenie Alp, propagowały slalom i zjazd narciarski jako odmienna formę sportu. W roku 1911 zapoczątkowana została tradycja rozgrywania zawodów w slalomie i zjedzie pod nazwą Puchar Kandaharu. W 1920 r. Angielski Związek Narciarski zorganizował swoje mistrzostwa w slalomie. Zastosowano czas jako kryterium oceny przejazdu, co zrewolucjonizowało dotychczas panujące zasady oceny stylu jazdy. Powstał pierwszy regulamin wytyczania tras slalomu, którego autorem był Anglik, Arnold Lunn. W 1928 r. nastąpiło porozumienie pomiędzy Anglikami i Austriakami, w wyniku którego rozegrano w St. Anton pierwsze zawody w slalomie i zjeździe, tzw. Alberg – Kandahar, będącej początkiem nowej konkurencji, zwanej kombinacja alpejską, wprowadzoną trzy lata później do programu mistrzostw świata FIS. W 1929 r. Polska była gospodarzem V Mistrzostw Świata FIS w Zakopanem, na których po raz pierwszy, jeszcze nieoficjalnie rozegrano zawody w biegu zjazdowym, którego zwycięzcą okazał się wielki polski narciarz Bronisław Czech. Rok następny był początkiem oficjalnego wprowadzenia i zaakceptowania przez FIS (na IX Kongresie w Oslo) przepisów konkurencji zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. W latach 1933-34 powstaje nowa konkurencja alpejska – slalom gigant, łączący zręczność potrzebną w slalomie z wytrzymałością na trudy w biegu zjazdowym. Pierwsze zawody rozegrano w 1935 r., lecz do programu mistrzostw świata slalom gigant wszedł dopiero 15 lat później na kontynencie amerykańskim w Aspen (USA). IV Zimowe Igrzyska Olimpijskie, przeprowadzone w 1936 roku w Garmisch Partenkirchen, były nowa kartą w historii olimpiad z powodu wprowadzenia do nich konkurencji alpejskich, które do dziś zajmują wiodącą rolę, stanowiąc obiekt największego zainteresowania widzów. Bardzo dynamiczny rozwój konkurencji narciarskich łączy się zarazem z ewolucją technik narciarskich, które poszukują coraz to nowych rozwiązań w zakresie zmian kierunku jazdy, jak również umiejętności poruszania się w każdym gatunku śniegu i w każdej konfiguracji terenu. Powstają liczne szkoły narciarskie, wprowadzające niejednokrotnie nowe metody nauczania, oparte na rezultatach poszukiwań ich liderów, co znajduje odzwierciedlenie w sportowych sukcesach na arenach międzynarodowych. Tak powstała pierwsza szkoła Zdarsky’ego w Lilienfeld, a potem założona w St. Anton, stając się szkołą o charakterze narodowym, gdzie w doborze treści nauczania zastosowano doświadczenie jej założyciela – czołowego wówczas zawodnika – Hannesa Schneidera. Konkurencyjna szkołą była szkoła francuska założona w 1938 r. w Chamonix przez ówczesnego mistrza świata – Emila Allaisa, zwana Ecole Superieure de Ski. Wykorzystywała wprowadzone wówczas techniki równoległe w zjeździe, zachowując jednocześnie prostotę i dojrzałość metodyki nauczania. II wojna światowa zahamowała rozwój narciarstwa w Europie. Wielu znakomitych narciarzy, a wśród nich Austriak Schneider i Francuz Allais, szuka schronienia w USA, stając się propagatorami i twórcami sukcesów narciarstwa amerykańskiego, którego szczególny rozwój nastąpił w latach powojennych. Powstają nowe konkurencje narciarskie, które obok walorów sportowych, zawierają elementy widowiskowe, stając się powoli źródłem dochodów wielkich koncernów, zajmujących się organizacją narciarstwa masowego. Ze Stanów Zjednoczonych wywodzą się konkurencje narciarstwa trickowego, które dzisiaj doczekało się organizacji mistrzostw świata w trójkombinacji akrobatycznej, obejmującej balet, jazdę po terenie muldziastym (hot-dog) oraz skoki z pełnym wachlarzem ewolucji akrobatycznych. Pojawił się też slalom równoległy, wspaniałe widowisko nie wymagające długich stoków, zapewniające możliwość bezpośredniej rywalizacji dwóch jadących obok siebie zawodników. Niemal każdy sezon narciarski przynosi zmianę techniki, mody, obejmującej nawet najdrobniejsze elementy sprzętu i ekwipunku współczesnego narciarza. Wzorcem dla milionów narciarzy nadal są czołowi zawodnicy świata, kolejno w osobach Seilera, Killy’ego, Stenmarka, braci Mahrów, Zurbrigena, Giradelliego, Tomby, Amodta, Maiera czy Raicha, wytyczający erę nowych stylów oraz metod nauczania. II. METODYKA Na postępy w ruchowym uczeniu się człowieka istotny wpływ maja jego stan emocjonalny, możliwości poznawcze, stan rozwoju fizycznego oraz sytuacja społeczna. Wiemy jak istotny jest stan emocji dla odnoszenia sukcesów w nauczaniu narciarstwa. Na przykład jak bardzo lęk może zakłócić normalne uczenie się jazdy na nartach. Proces przyswajania nowych technik narciarskich opiera się na procesach poznawczych – umysłowych bowiem zrozumieć jak to się dzieje, że skręcamy, aby podejmować skuteczne próby wirażowania. Uczenie się dotyczy czynności ruchowych, a na ich wykonanie istotny wpływ maja koordynacja i rytm ruchów, siła mięśni, ruchomość w stawach, a także wydolność układu krążeniowo – oddechowego jest ostatecznie procesem społecznym w którym nie tylko dochodzi do istotnych interakcji między nauczycielem a uczniem, ale również między uczniami i między grupą uczącą się a nauczycielem. Uczenie się przebiega także niekiedy w towarzystwie licznych kibiców – obserwatorów. 1.EMOCJE A UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA W trakcie uczenia się człowiek zachowuje się aktywnie w stosunku do napływającej do niego informacji. U człowieka można wyróżnić charakterystyczny podsystem aktywujący, którego działanie może w istotny sposób wpłynąć na określoną selekcję napływającej informacji, ale również decydować warunkach jej przetwarzania, bądź tez w ogóle warunkować sprawność obwodu informacyjnego. Bywa on nazwany podsystemem aktywująco – emocyjnym lub też podsystemem aferentacji motywacyjnej.[2] 1.1. NASTAWIENIA W uczeniu się człowieka ważny jest okres poprzedzający sam proces poznawczy, a zatem nastawienie do uczenia się. Dlatego też mówimy, że uczeń wpierw musi chcieć się uczyć , a potem dopiero zabierać do uczenia się. W nauczaniu narciarstwa przywiązuje się duże znaczenie do okresu poprzedzającego właściwe nauczanie. Przed wyjściem na śnieg powinno się poświęcić trochę czasu na omówienie celu lekcji, przedyskutowanie go z uczniami, nastawienie na istotne elementy lekcji i ważne elementy czynności sportowej, której w tym dniu będą się uczyć. Nastawieniu na realizację celu powinny towarzyszyć pozytywne stany emocjonalne uczniów. Dobrze jest z uczniami wspólnie precyzować zadania i cel lekcji, tak aby uważali oni cel prezentowany przez nauczyciela za cel własny i nie „musieli” go realizować, lecz „bardzo chcieli” osiągnąć. Dla właściwego nastawienia istotna jest konkretyzacja celu. Jednoznaczne określenie celu lekcji z pomocą rysunków, slajdów, fotografii, magnetowidu, stworzy już na wstępie pozytywną sytuację dla wspólnej – nauczyciela i uczniów – realizacji celu. Czas poświęcony w sali na właściwe nastawienie uczniów do pracy nie będzie czasem straconym, spowoduje on bowiem szybsze i skuteczniejsze uczenie się, a zatem lepsze wykorzystanie czasu nauczania na śniegu. W znacznej mierze zmniejszy się zatem również wysiłek fizyczny uczniów. Wywołanie właściwego nastawienia jest również istotne np. podczas objaśnienia lub pokazu na śniegu. Uczeń bowiem, mimo że głos do niego dochodzi, może nie słuchać, a obserwując pokaz może również dostrzec nie to, o co nauczycielowi chodziło. Nastawienie do uczenia się to zarówno zorganizowanie obserwacji, jak i stosunek emocjonalny do tego, co obserwujemy i wynikająca z niego chęć wykonania ćwiczenia.[9] 1.2. MOTYWACJE Uczenie i nauczanie jest zawsze procesem celowym, działaniem ukierunkowanym na cel. Stąd też istotne związki nauczania z procesami motywacyjnymi. Samo bowiem istnienie celu lub pojawienie się potrzeby jego realizacji nie stanowi jeszcze motoru działania. Potrzeba musi być odpowiednio pobudzona za pomocą wewnętrznych mechanizmów człowieka – motywów. Motywy określa się potencjałem energetycznym określonego kierunku działania. Motywacja łączy się z dążeniem organizmu do zredukowania różnic między stanem aktualnym a celem, który chcemy osiągnąć. Podstawy motywacji w narciarstwie tworzy naturalna potrzeba ruchu, wyrażająca się zwiększoną aktywnością. Powstaje zatem impuls, który łączy się z nartami, bo maja one związek z możliwością aktywnego zachowania się na śniegu. Próby poruszania się na nartach, a następnie coraz sprawniejsze poruszanie się, wpływają na stopniową redukcję potrzeby ruchu. Zmniejsza się stopniowo napięcie emocjonalne, związane z koniecznością zaspokojenia potrzeby. To zmniejszenie napięcia odczuwa się jako emocję dodatnią, jako coś przyjemnego. Zatem narty stają się wzmocnieniem. Powstaje motywacja. Na właściwą motywację uczenia się ma poważny wpływ postawa nauczyciela. Jego stałe niezadowolenie z postępów uczniów może działać destruktywnie, natomiast zachęta, pochwała, zwrócenie uwagi na niewielkie choćby postępy, tj. wzmocnienia pozytywne silnie motywują uczniów do dalszego uczenia się. Dlatego też w nauczaniu narciarstwa nie należy wykorzystywać jako demonstratorów tylko najlepiej ćwiczących. Powinno się wykorzystać każdą okazję, aby również i najsłabszy w grupie mógł służyć jako demonstrator, aby nabierać przekonania, że się nauczy, a zatem chęci do dalszego uczenia się. 1.3. LĘKI W uczeniu się czynności sportowych stany lękowe odgrywają ważną rolę, mogą bowiem zakłócić, a niekiedy wręcz uniemożliwić, realizację procesu nauczania.”...bojaźń przed upadkiem jest przyczyną wolniejszego uczenia się” . [5] W nauczaniu narciarstwa należy problematyce lęku poświęcić więcej czasu. Nie chodzi przy tym o zupełną redukcję lęku, bo trzeba przecież być przezornym, lecz o zmniejszenie poziomu lęku u osób, dla których lęk jest pierwszą przeszkodą w uczeniu się narciarstwa. Obserwuje się znaczne zróżnicowanie poziomu lęku u poszczególnych osób. Lęk jest emocją o znaku ujemnym, należy więc przeciwstawić jej równie silną emocję o znaku dodatnim np. zabawę. Dlatego dobrze jest rozpoczynać nauczanie lub kolejne lekcje od formy zabawowej. Istnieje bardzo wiele zabaw, które można zorganizować na nartach, na śniegu, na niewielkim nachyleniu stoku. Zabawy takie można zorganizować szczególnie na nartach bardzo krótkich, ale i normalnej długości narty dają szansę poruszania się, zjeżdżania, wymijania przeszkód, rzucania się śnieżkami, pozwalają na „walki kogutów”, zabawy oswajające z długością nart, ich ślizgiem, specyfiką zachowania równowagi i z upadkami, a także sposobami podnoszenia się po upadkach. Poczucie lęku zmniejsza się dzięki kontaktowi z innymi osobami, szczególnie z tymi, do których mamy zaufanie. Dlatego też nauczyciel narciarstwa musi budzić zaufanie uczniów zarówno wiedzą, jak i sprawnością jazdy na nartach. W pierwszym etapie nauczania można zmniejszać poczucie lęku np. przez zjazd parami z chwytem za ręce lub jazdę jeden za drugim z chwytem za kijki. Jeśli jest w zespole osoba szczególnie lękliwa, to nauczyciel stale powinien być w jej pobliżu. Silna motywacja jest również jednym z czynników zmniejszających poczucie lęku. Wzbudzeniem chęci do nauczenia się jazdy na nartach można znacznie obniżyć poziom lęku. Stąd też celowość projekcji filmów propagujących narciarstwo, a także różnego typu pokazy na śniegu. Wysoka sprawność narciarska nauczyciela, a szczególnie nauczyciela lubianego przez uczniów, ma również dużą moc motywującą i zmniejszającą poczucie lęku. Lęk powstaje na ogół jako antycypacja sytuacji nieznanej. „Nigdy nie zjeżdżałem na nartach, a więc się boję”. Stąd też celowość etapowego zaznajamiania się z „niezwykłościami” jazdy na nartach. Uczeń musi mieć czas na zaznajomienie się z długością nart, ich ciężarem i ślizgiem. Musi stopniowo poznawać mechanikę poruszania się w butach narciarskich z przypiętymi nartami, również i z kijkami. Wielu niepowodzeń, których uczeń doznaje przy pierwszych próbach korzystania z wyciągu można by uniknąć, zaznajamiając wcześniej z symulowanym (np. z pomocą kijków narciarskich) zachowaniem się na wyciągu. Tu również główną przyczyną niepowodzeń jest lęk przed nieznanym. Uczeń może również obawiać się nieznanego dotąd nachylenia stoku, czy warunków śniegowych. Tego typu stany lękowe można zmniejszyć, ucząc na stokach o coraz większym nachyleniu i stopniując trudności w różnych warunkach śniegowych. Z emocjami wiążą się określone przeżycia subiektywne, które nazywamy uczuciami. Brak więzi uczuciowej między nauczającym a uczącym się, brak elementów emocjonalnych, osłabia trwałość napływających do ucznia informacji i zmniejsza skuteczność nauczania. Powstające natomiast u ucznia uczucia negatywne mogą znacznie obniżyć efekty uczenia się. Uczeń, który lubi nauczyciela nie tylko wykonuje jego polecenia chętniej, ale również dokładniej i staranniej, bowiem stan emocjonalny pozwala mu koncentrować się na osobie nauczyciela, na jego słowach i demonstrowaniu ruchów.[10] Wyodrębnienie w uczeniu się podsystemu aktywująco –emocyjnego ma na celu zwrócenie szczególnej uwagi na niezbędną aktywność ucznia w procesie nauczania. Nauczania bowiem nie można rozpatrywać jedynie jako sterowania informacjami lecz jako system regulacji. Uczeń nie powinien być biernym odbiorcą informacji od nauczyciela lecz jednostką aktywną, którego system aktywująco – emocyjny działa na zasadzie świadomego selekcjonera. Stany emocjonalne są filtrem informacji napływającej od środowiska fizycznego i społecznego oraz od nauczyciela. Do świadomości ucznia przedostanie się przede wszystkim to, na co pozwoli system aktywująco – emocyjny. 2. INSTRUKTOR – NAUCZYCIEL NARCIARSTWA Rola instruktora narciarstwa i metody pracy szkoleniowej uległy w ostatnich latach dość istotnym zmianom. Dzisiejszy instruktor to nie tylko człowiek potrafiący doskonale jeździć na nartach. Nowoczesne nauczanie narciarstwa oprócz techniki i metodyki włącza elementy takich nauk jak: psychologia, fizjologia, socjologia, przyrodoznawstwo, medycyna, technika. Z powyższego względu nowoczesny instruktor to człowiek wszechstronnie wykształcony, posiadający wiedzę z każdej z wymienionych dziedzin, będący dobrym organizatorem czasu spędzonego na śniegu i tzw. „czasu wolnego”, to często doradca, kolega z wczasów narciarskich. Musimy uświadamiać naszym uczniom co narciarstwo daje człowiekowi? Korzyści obiektywne: Poprawia stan zdrowia i wzmacnia nasze siły. Posiada tonizujący wpływ na ustrój nerwowy. 1. Podnosi sprawność fizyczną: siłę, szybkość, zwinność, wytrzymałość. 2. Wzmacnia cechy charakteru: śmiałość, samodzielność, stanowczość, opanowanie. 3. Wychowuje estetycznie, kształtuje poczucie harmonii ruchu, podnosi wrażliwość na piękno, uczy poznawania przyrody. Dlaczego ludzie chcą jeździć na nartach? Poza obiektywnymi racjami wymienionymi wcześniej ludzie kierują się naturalnie też subiektywnymi powodami: 1. Dla wyżycia się. 2. Żeby się zmęczyć. 3. Żeby być w grupie ludzi. 4. Dla relaksu i odpoczynku. 5. Dla snobizmu (byłem na wczasach narciarskich w Chamonix, przynależność do grupy społecznej – „my narciarze”). 6. Dla tężyzny fizycznej. 7. Dla „samorealizacji”. Instruktor powinien mieć świadomość motywacji swoich uczniów i w zależności od nich stosować odpowiedni program nauczania. Ludzie uczą się z różną prędkością w zależności od: WIEKU. Ludzie młodzi są elastyczni, odważni, chętni. Lubią krótkotrwały lecz intensywny wysiłek. Mają ograniczone możliwości skupienia uwagi, dobrze naśladują, akcja ruch przemawiają do nich bardziej niż gadanie. Bardzo młodzi narciarze marzą szybciej od dorosłych. PŁCI. Kobiety bardziej reagują na estetyczną stronę narciarstwa, mniej na ideę podboju gór. Ruchy mają bardziej okrągłe, mięśnie słabsze (cecha korzystna u początkujących). Z racji budowy miednicy mają większe kłopoty z zakrawędziowaniem. Są strachliwsze. W wypadku braku sukcesu nie zniechęcają się tak szybko jak mężczyźni. Mężczyźni są bardziej żądni sukcesu, wyniku, wyczynu, są bardziej agresywni, silniejsi i sztywniejsi, są też bardziej wstydliwi. Myślenie u mężczyzn przebiega bardziej w kategoriach mechanicznych. INDYWIDUALNYCH PREDYSPOZYCJI. USPORTOWIENIA, PRZYGOTOWANIA, ZAWODU itp. Kondycja fizyczna, usportowienie, tusza, zawód, sposób spędzania czasu wolnego mają kolosalny wpływ na możliwości ucznia. Instruktor musi sobie zdawać sprawę, że inaczej uczy się narciarstwa student AWF, a inaczej otyła księgowa po 50-tce. Jeżeli uczeń nie robi postępów w nauce to winny jest instruktor, nigdy uczeń. Jaki powinien być instruktor? 1. Miły, życzliwy, przyjazny, taktowny i lubiany przez uczniów. 2. Zainteresowany każdym z uczniów z osobna, uczeń musi czuć zainteresowanie instruktora jego osobą. 3. Być cierpliwym, spokojnym i zrównoważonym. 4. Powinien prowadzić zajęcia interesująco, dostarczając rozrywki w czasie ich trwania. 5. Inteligentny. 6. Rozsądny i odpowiedzialny. 7. Z poczuciem humoru. 8. Ambitny. 9. Zadbany (wygląd zewnętrzny ma istotne znaczenie). 10. Demonstrować pewność w decyzjach, posiadać znajomość otoczenia i kierowania grupą. 3. WYMIANA INFORMACJI POMIĘDZY INSTRUKTOREM A UCZNIEM Zachowanie się człowieka jest nierozłącznie związane z korzystaniem z określonych informacji. Wyróżnia się trzy podstawowe źródła informacji: genetyczne, środowiskowe i celowo zorganizowane, czyli nauczanie. W nauczaniu czynności ruchowych następuje wymiana informacji między nauczycielem a uczniem, a rezultatem tej wymiany są względnie trwałe zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia. Proces wymiany informacji jest bardzo złożony. Nauczyciel musi najpierw dokonać wyboru celu (w naszym przypadku określonej techniki narciarskiej), musi zebrać informacje o tej technice, porównać je z posiadanymi już w pomięci, wytworzyć wyobrażenie tego, czego będzie nauczał. Potem musi to wyobrażenie przekształcić w konkretne słowa i gesty. Musi wywołać u ucznia odpowiednie nastawienie.[7] Uczeń zaś musi odebrać tę informację, porównać ją z informacjami istniejącymi już w jego pamięci i wyobrazić sobie czynność, której ma się nauczyć. Potem musi zdecydować się na konkretny program działania, a w końcu podjąć decyzję o działaniu. Kiedy już wykonuje czynność, wówczas powinien starannie ją obserwować i wyciągać wnioski co do skuteczności swego działania. Wnioski takie wyciąga również nauczyciel i na ich podstawie modyfikuje swoje postępowanie względem ucznia. 3.1 PROCES NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH Rys.1. Uproszczone przedstawienie procesu uczenia się i nauczania techniki narciarskiej. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest wytworzenie u ucznia wyobrażenia czynności (systemy symboliczne), której w procesie nauczania ma się nauczyć. Człowiek, a zwłaszcza sportowiec nie może wykonać tego, czego wcześniej nie wyobraził sobie.[6] Wymiana informacji między nauczycielem a uczniem będzie zatem przede wszystkim służyła powstaniu wyobrażenia motorycznego. Wyobrażenie to będzie również uzupełniane informacjami, które uczeń zbiera poza nauczycielem, a które dotyczą nauczanej czynności sportowej. Mogą to być informacje od innych osób, od kolegów, czy tez z przeczytanych książek. Mogą to być również doświadczenia wynikające z prób wykonania czynności, których uczeń ma zamiar się nauczyć. Jednak podstawowym źródłem informacji w procesie uczenia się i nauczania jest nauczyciel. Nauczyciel bowiem posiada wiedzę o nauczanej czynności. Im głębsza jest wiedza nauczyciela, tym istnieje więcej szans wyboru informacji dla ucznia niezbędnych. Nauczyciel wybiera te informacje, które uważa za szczególnie ważne dla tworzenia się w umyśle ucznia wyobrażenia nauczanej czynności. Nauczyciel posiada wiedze o uczniu, o jego możliwościach odbioru i przetwarzania informacji, a także wiedzę o metodach, z pomocą których najłatwiej, najdokładniej i najtrwalej może wytworzyć w umyśle ucznia zarówno wyobrażenie projektu czynności sportowej, jak i program jej wykonania. Podstawowymi środkami komunikacji nauczyciela z uczniem są mowa i pokaz, zatem przekazywanie informacji werbalnej i wizualnej. Zmysły uczestniczące w przepływie informacji w nauczaniu narciarstwa to: 1. zmysł słuchu 2. zmysł wzroku 3. zmysł czucia (czucie mięśniowe – kinestetyka) 2. WYOBRAŻENIA MOTORYCZNE. (Uczeń zbiera informacje, porównuje z zachowanymi już w pamięci i wyobraża sobie cel nauczania). 3. DZIAŁANIA RUCHOWE. (Uczeń wykonuje ewolucję narciarską. Zbiera i przetwarza informację kinestetyczną). 4. PORÓWNANIE WYNIKU Z CELEM. (Nauczyciel i uczeń obserwują skuteczność uczenia się). 1. NASTAWIENIA SPOSTRZEŻENIA. (Nauczyciel wyjaśnia słowem i pokazem cel nauczania – ewolucję narciarską). Porozumienie słowne zwiększa integrację w grupie, minimalizuje stresy, zażenowanie, wstyd, itp. Jednak nadmierne wykorzystywanie słowa niesie za sobą pewne niebezpieczeństwa. Do słuchacza trafia od 7 do 38% treści którą przekazujemy. Wynik uzależniony jest od sposobu mówienia. Instruowanie musi być krótkie, jasne, jednoznaczne, zrozumiałe dla ucznia, szczególnie „prostego” języka używamy w stosunku do dzieci i początkujących. Należy podkreślać rzeczy ważne, skupiać się na osiągnięciach ucznia, wytykać błędy ostrożnie w sposób dostosowany do typu osobowości ucznia. Dzieciom opisywać ewolucje kolorowo odwołując się do ich wyobraźni. Mowę określa się słusznie nie tylko jako szczególną formę porozumiewania się ludzi, ale także jako jeden z najsprawniejszych sposobów komunikacji ludzi. Dlatego też słowom mówionym i pisanym przypisuje się szczególne znaczenie w każdym nauczaniu, również i w nauczaniu narciarstwa. Z wielu problemów związanych z udziałem mowy w nauczaniu należy zwrócić uwagę na takie, jak zwięzłość mowy, zasady opisu słowem i celowość wykorzystania „mowy wewnętrznej” dla tworzenia wyobrażenia nauczanej czynności sportowej. W systemie wymiany informacji werbalnej nauczyciel występuje jako „nadawca”, a uczeń jako „odbiorca”. Nadawcę obowiązuje zatem takie przekazanie informacji, aby odbiorca mógł ją bez kłopotu odebrać. Początkujący nauczyciel narciarstwa niejednokrotnie popełnia błąd, pragnąc uczniom przekazać całą swoja wiedzę o technice na raz. Technika narciarska, określona ewolucja, to czynności bardzo złożone. Na pewno, uwzględniając wszystkie ich tajniki nie można sprowadzić informacji do 7 dawek. Mamy dwie możliwości. Albo podzielimy całą czynność na części i będziemy wyjaśniać po kolei każdą część, bądź też dokonamy takich uproszczeń w wyjaśnianiu techniki, że ujmiemy ją całościowo, lecz w znacznym skrócie. Celowe jest całościowe, choć uproszczone, prezentowanie techniki. W ujęciu całościowym można bowiem zawrzeć tak istotne komponenty opisywanej techniki jak rytm i koordynację ruchów. Uproszczenie opisu powinno dać szansę wyobrażenia sobie techniki „z grubsza”, ale bez istotnych błędów. Niedostatki tego wyobrażenia będą uzupełniane kolejno w czasie następnych lekcji. Pierwsza zasadą jest zrozumiałość słowa. Uczeń powinien rozumieć pojęcia używane przez nauczyciela. Rozumieć, tzn. wykonać ruch zgodnie z usłyszanym słowem. Należy tak dobierać słowa, aby odpowiadały zasobowi pojęć ucznia i by mogły być jednoznacznie dekodowane przez niego w ruchy. Niekiedy proste, a nawet gwarowe ujęcie słowne ma większą wartość dydaktyczną niż posługiwanie się dość syntetyczną nomenklaturą przyjętą przez różnych nauczycieli narciarstwa. Uczeń tym łatwiej zrozumie słowa nauczyciela im bardziej będą one konkretne (lub będą się odnosiły do konkretnej sytuacji). Dlatego też np. lepiej jest powiedzieć „zbliżyć dzioby nart do siebie:, bo uczeń widzi te dzioby nart i wie kiedy są blisko a kiedy daleko od siebie, niż powiedzieć „ustaw narty kątowo”, bo wówczas nie wiadomo o jaki kąt tu chodzi. Istotne dla poprawnego wyobrażenia czynności ruchowej jest przekazywanie instrukcji słownej w sposób zgodny z kolejnością ruchów, które powinien wykonać uczeń. Nie można opisywać słownie ćwiczenia byle jak, raz ruchy ramion, to znowu układ nart, potem wreszcie sposób wbijania kijka. Czynność powinna być opisana słowem w kolejności od pierwszego ruchu, który powinien wykonać uczący się – do ostatniego. Zgodność kolejności słów w zdaniu z kolejnością ruchów nauczanej czynności daje uczniowi szansę samokontroli szczególnie w odniesieniu do koordynacji ruchów. Ma to również znaczenie dla trwałego zachowania informacji werbalnej w pamięci uczącego się. Zwrócenie uwagi na znaczenie używanych słów w czasie nauczania oraz na zgodność kolejnych słów z kolejnością działań ruchowych powinno towarzyszyć podkreślenie możliwości zamiany słów na ruchy. Opisy słowne i instrukcje powinny zawierać słowa, które są możliwe do wykonania i do dekodowania w ruch. Nieraz bowiem można spotkać instruktorów narciarstwa, którzy np. polecają: „skręć nogę w kolanie” lub też „wykonaj ruch rotacyjny podudziem”. Wykonanie dokładnie pierwszego polecenia mogłoby jedynie spowodować ból, a drugiego jest po prostu anatomicznie niemożliwe. Najlepiej używać jak najprostszych, możliwych do wykonania określeń. 3.2 MOWA WEWNĘTRZNA W codziennym życiu przekonujemy się, że nasze myśli formułujemy zawsze w słowa choć pozbawione dźwięku, w „mowę wewnętrzną”. Wykorzystanie mowy wewnętrznej może mieć poważne znaczenie dla uczenia się i doskonalenia techniki narciarskiej. Uczeń w „mowie wewnętrznej” przerabia sobie niejako określone ćwiczenia umysłowo. Może przy okazji przeprowadzić autokorektę, tzn. sprawdzić, czy pamięta co i w jakiej kolejności powinien zrobić, aby udało mu się ćwiczenie. Wyobrażenie czynności (któremu m.in. ma służyć informacja werbalna) powinno być przez ucznia sformułowane słowami. Tylko wówczas, kiedy określimy słowami wszystkie kolejne ruchy danej czynności, możemy sprawdzić, że ją sobie wyobrażamy i na ile dokładnie ją sobie wyobrażamy. Mowa wewnętrzna może być zastosowana jako nazywanie słowem tego, co aktualnie wykonuję (słowo i czyn) oraz jako konwersacja ze sobą, werbalizacja rekonstruktywna i antycypacyjna, przemyślenie i słowne określenie odczuć związanych z czynnością ruchową. Uczniom należy polecić, aby bezpośrednio przed wykonaniem ćwiczenia zawsze powtórzyli sobie, przećwiczyli w mowie wewnętrznej to, co mają wykonać. Taka chwila refleksji to nie tylko przypomnienie całej skomplikowanej czynności, ale forma pewnej rozgrzewki. Intensywne i dokładne wyobrażenie sobie czynności uaktywnia bowiem w mini zakresie wszystkie te układy organizmu ludzkiego, które biorą udział w realnym ćwiczeniu. Pokaz; około 55% obrazu przyswaja sobie średnio nasz uczeń, zatem podstawą instruowania powinien być pokaz. Jak demonstrować? ⇒ znaleźć miejsce najkorzystniejsze do demonstracji, teren musi odpowiadać możliwościom technicznym uczniów, ⇒ zaczynamy demonstrację powyżej grupy tak, aby środek skrętu wypadł na wysokości środka grupy, ustawiamy grupę tak, aby wszyscy wszystko widzieli, ⇒ jeżeli jest taka potrzeba to wygładzamy stok, ⇒ pierwsza demonstracja powinna obejmować całą ewolucję, aby dać uczniowi ogólne wyobrażenie o niej, ⇒ demonstrujemy z prędkością właściwą dla danej ewolucji, bezbłędnie technicznie i z właściwą zapowiedzią, ⇒ należy demonstrować z małą przesadą, ⇒ demonstracja powinna odpowiadać poziomowi jazdy ucznia, instruktor winien umieć się znaleźć w roli ucznia i wykonać pokaz tak jak go za chwilę będą w stanie wykonać uczniowie. Nie może być sytuacji takiej, w której instruktor jest „aktorem”, a uczeń „widzem”, ⇒ nigdy nie jest za dużo demonstracji, ⇒ między opisem słownym, a demonstracją należy chwilę odczekać, aby uczniowie mieli czas na wyobrażenie sobie ruchu i koncentrację. Czucie mięśniowe (kinestetyka) to także istotny kanał informacyjny; uczymy odczuwania przeciążeń, odciążeń, dociążeń, nacisku podudziem na cholewę buta, utrzymania pozycji zrównoważonej. Można uczyć odczytywania impulsów czuciowych jeżdżąc z zamkniętymi oczami. 4. BŁĘDY I ICH KOREKTA Błąd – jest to indywidualne odchylenie od wzorca. Instruktorzy zbyt często skupiają się na błędach, a nie podkreślają tego co poprawne, w wyniku czego uzyskują wzmocnienie błędu, utwierdzają ucznia w nawyku. Każdy przejazd ucznia powinien być skomentowany pozytywnie, zawsze jest coś w demonstracji co można pochwalić (widzę, że poprawiłeś sylwetkę! Teraz musimy jeszcze popracować nad ...). Błąd jest skutkiem, rolą instruktora jest znalezienie przyczyny, określenie sposobu eliminacji błędu, zaproponowanie uczniowi właściwych ćwiczeń korygujących. Przyczyną błędu może być nawyk, strach, niewłaściwie dobrany sprzęt, nadmierna prędkość, niewłaściwy teren (zbyt stromy). Jedną z głównych przyczyn jest strach. Eliminując strach od pierwszych chwil, znakomicie zwiększa się wyniki szkolenia. Strach spowodowany jest często zbyt wczesną aplikacją zbyt trudnego terenu, śniegu itp. Nie wolno stawiać przed uczniami zadań, do których jeszcze nie dojrzeli (No jedź! Uda ci się! Nie bój się!), w przeciwnym razie uczniowie wytworzą odruchy i nawyki obronne, bardzo trudne w przyszłości do usunięcia. Proces uczenia się jest skuteczniejszy, gdy uczeń jest lekko podniecony. Zbyt duże podniecenie usztywnia mięśnie. Stres jest naszym wrogiem. Dorośli stresują się w obliczu audytorium, dzieci lubią audytorium. Strach przed kompromitacją opanowuje częściej mężczyzn niż kobiety. Objawy strachu to: usztywnienie, złość, gadatliwość, bladość, brak koncentracji, nietypowe dla ucznia zachowanie. Musimy umieć odróżnić błędy ważne od mniej ważnych. Po jednym zjeździe można powiedzieć uczniowi o najwyżej dwóch błędach, w przeciwnym razie zapomni. Początkujący narciarz nie jest w stanie w czasie jazdy myśleć o kilku uwagach instruktora jednocześnie. Należy stworzyć uczniowi maksimum komfortu (płaski stok, wolne tempo, na uboczu). Po przejeździe ucznia wyłapujemy najpierw elementy pozytywne i poprawne, nawet jeśli wykonanie jest kiepskie. Nie należy wymagać od ucznia wykonania perfekcyjnego, szczególnie od początkujących. Chwalimy wykonanie jeśli jest poprawne technicznie, choć niezbyt eleganckie. Błąd nawykowy eliminujemy ćwiczeniami odległymi od nawyku (skrajnie przeciwne położenie ciała). Błędy nowe, „świeże” eliminujemy wykonując ćwiczenie bliskie do błędu. Nie należy informować początkujących i dzieci o tym czego nie należy robić. Uświadamia im to istnienie takiej ewolucji. Podsumowując wskazówki dotyczące korygowania należy zwrócić uwagę na następujące elementy korekty: 1. Obserwacja ucznia – obejrzeć cały przejazd, koncentrować się na elementach decydujących (proponuję analizować sylwetkę w następującej kolejności: narty, nogi, tułów, ramiona, głowa). 2. Moment korekty – jeśli ewolucja jest wykonywana na niewielkiej przestrzeni (łuki płużne) to możemy próbować korygować w czasie jazdy (pod warunkiem, że widzimy reakcję ucznia na nasze słowa), w innych przypadkach korekty dokonujemy natychmiast po przejeździe, kiedy uczeń pamięta dobrze swoje wykonanie. Zdecydowana większość uczniów nie słyszy uwag kierowanych do nich w czasie jazdy. Po kilku wykonaniach można dokonywać korekty zbiorowej. 3. Nie korygować wszystkich błędów jednocześnie, zacząć od najpoważniejszych, znaleźć jego przyczynę, jeżeli błąd został usunięty to koniecznie powiedzieć o tym uczniowi, umieć się wycofać, „obniżyć poprzeczkę” jeżeli błędy się powtarzają, korygować krótko, nauczyć uczniów korzystać z korekty adresowanej do innych. Dobrą formą korekty jest popołudniowe spotkanie towarzyskie, podczas którego omawiamy miniony dzień i błędy grupy ogólnie oraz motywujemy uczniów na następny dzień. Doskonałą pomocą jest kamera video. 5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA zasada wszechstronności, wiąże się ona zarówno z rozwojem fizycznym jak i psychicznym. Nauczyciel winien wykorzystać w swej działalności dydaktycznej wpływ wychowania fizycznego na rozwój procesów i cech psychicznych, w szczególności potrzeb zainteresowań i cech charakteru ucznia (odwaga, opanowanie, podejmowanie decyzji). zasada zdrowotności, w zajęciach należy uwzględnić wiek, płeć i stan zdrowia ucznia, powinniśmy wyrabiać nawyki higieniczne (odpoczynek, sen, odżywianie się, itp.), a przede wszystkim zdrowie i bezpieczeństwo ucznia, zasada świadomości i aktywności, uczeń musi świadomie i aktywnie uczestniczyć w zajęciach, musi znać ogólny cel i cele szczegółowe zajęć (po co uczymy się tej ewolucji, dlaczego jazda na krawędziach jest tak ważna), dopiero wtedy będzie dążył do wykonania zadania; aktywność ruchowa to naśladowanie pokazu. Przestrzeganie tej zasady w procesie nauczania – uczenia się wyraża się głównie w odpowiednim ukierunkowaniu aktywności ucznia na cele i zadania nauczania, uwzględniając zarówno potrzeby społeczne, jak i indywidualne każdego ucznia. Trzeba pamiętać, że samodzielności i aktywności uczniów będą się wyzwalały tylko w takim zorganizowanym procesie, w którym rzeczywiście oni sami rozwiązują zadania, gdy nie są to czynności nawykowe, wielokrotnie powtarzane, lecz nowe dla nich, gdy będą świadomi wartości celów, do których przy pomocy nauczyciela zmierzają. Kierując się tą zasadą, nauczyciel powinien:  uświadomić uczniom sens i wartość ogólnych i szczegółowych celów kultury fizycznej, dostosowując dobór informacji do wieku rozwojowego uczniów,  często stawiać uczniów w sytuacjach problemowych, tzn. w takich sytuacjach, które wymagają od uczniów operatywnego myślenia i samodzielnego wysiłku w rozwiązywaniu problemów z zakresu czynności ruchowych,  nauczyciel nie powinien zastępować pracy ucznia własną pracą podczas wykonywania zadań złożonych, lecz zgodnie z zasadą przystępności umiejętnie, metodycznie stopniować trudności stawianych mu zadań,  stwarzać warunki sprzyjające wdrażaniu uczniów do zespołowych form pracy, które posiadają właściwości dynamizowania aktywności uczniów. zasada indywidualizacji nauczania, organizując zajęcia z grupą czy uczniem należy uwzględnić ich możliwości, ich cechy fizyczne i psychiczne, które są zazwyczaj zróżnicowane, są uczniowie sprawni i mniej sprawni, są silniejsi i słabsi, są osobowości silne psychicznie i są mniej odporni. Zadaniem nauczyciela jest poznanie poszczególnych uczniów i przekazywanie im wiedzy we właściwy sposób. Należy dostosować cele, środki, formy i metody do rozwoju psychofizycznego uczniów. Postępowanie zgodne z zasadą indywidualizacji ma miejsce jeżeli nauczyciel systematycznie dokonuje obserwacji zachowania się i pomiarów somatycznych oraz sprawności fizycznej, sprawdza wiedzę i umiejętności po to, by dostosować treści, metody i obciążenia fizyczne do możliwości ucznia. zasada systematyczności, zajęcia muszą być uporządkowane w logiczną całość, a opanowanie poszczególnych ewolucji wymaga systematycznego ćwiczenia (z fizjologicznego punktu widzenia proces uczenia się polega na wytwarzaniu nawyków ruchowych). System należy rozumieć zawsze jako zbiór tworzący pewną całość uwarunkowaną stałym, logicznym uporządkowaniem jego części składowych.[11] Proces nauczania – uczenia się przebiega dużo efektywniej jeżeli uczniowie dobrze opanowali systematykę, czyli znają rzeczowo i logicznie uporządkowane zbiory elementów i związków między nimi. zasada trwałości wyników nauczania, polega na stosowaniu różnorodnych metod, środków i form nauczania, które powodują utrwalenie opanowanych ewolucji. Najprostszym sposobem utrwalania jest powtarzanie, jest ono skuteczniejsze gdy powtarzamy materiał w zmienionym układzie, w różnych warunkach terenowych, śniegowych itp. Należy oddziaływać na możliwie największą ilość zmysłów ucznia (kinestetyka), systematycznie kontrolować wyniki nauczania, ważna jest samokontrola. Duże znaczenie ma tutaj umotywowanie ucznia. Zasada ta wymaga, aby w procesie nauczania główny nacisk położyć nie tylko na ugruntowanie wyników nauczania motorycznego, ale także na kształtowanie takich cech osobowości, które zadecydują o wytworzeniu się takiej pozytywnej postawy, która trwale przez całe życie będzie się przejawiać w aktywnych, samodzielnych zabiegach nad utrzymaniem organizmu w możliwie najwyższej sprawności fizycznej, odporności i zdrowiu. zasada stopniowania trudności; opanowanie przez uczniów nowych umiejętności jest dla nich tym trudniejsze im bardziej odległe są one od tego co potrafią dotychczas, przechodzimy więc „od łatwego do trudnego”, „od znanego do nieznanego”, „od bliskiego do dalekiego”. zasada poglądowości, realizacja jej polega na wiązaniu opisu słownego ewolucji z pokazem, podręcznikiem, filmem, zdjęciem, schematem itp. Staramy oddziaływać na ucznia jak najszerszym wachlarzem środków zastępujących rzeczywistość, (transmisje telewizyjne z zawodów Pucharu Świata). Poglądowość jest zalecana tylko w fazie stworzenia konkretnej sytuacji problemowej dla ucznia czy zespołu uczniów, natomiast błędem metodycznym byłoby pokazanie wzorca rozwiązania problemu, ponieważ tego dokonać ma sam uczeń, bez pomocy nauczyciela. W narciarstwie zasada poglądowości przejawia się:  w pokazie zadania ruchowego przez samego nauczyciela lub przodującego ucznia – demonstratora,  w wykorzystaniu w procesie nauczania takich pomocy dydaktycznych, jak: plansze, fotografie, filmy, magnetowid, lustra itp. Wykorzystanie środków poglądowych w procesie nauczania – uczenia się jest uzależnione od różnych czynników. Najważniejsze z nich to poziom rozwoju psychofizycznego uczniów, zasób zdobytego doświadczenia, stopień opanowania umiejętności ruchowych. Zasadę poglądowości należy najbardziej akcentować u dzieci w młodszym wieku, przechodząc wraz z wiekiem do działań wymagających myślenia abstrakcyjnego.[11] 6. METODY NAUCZANIA NARCIARSTWA Metodyka nauczania to określony sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością stosowania jej w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych i ruchowych. Metody odpowiadają na pytanie, jak nauczać, to znaczy, jakie dobierać czynności i środki, aby osiągnąć zamierzone wyniki nauczania. Metoda więc nie jest formą nauczania, ponieważ termin „forma” określa zewnętrzną, organizacyjną stronę nauczania. Podstawową formą nauczania jest lekcja, może nią być także wycieczka, czy też zawody. Metoda nauczania nie jest również środkiem. Środki nauczania spełniają określoną rolę w metodach nauczania i do nich zaliczamy: konfigurację stoku, sprzęt narciarski, tyczki oraz inne przybory, a także filmy video oraz przeźrocza. Również poszczególne ćwiczenia traktuje się nie jako cel sam w sobie, lecz jako środek umożliwiający osiągnięcie wytyczonych świadomie celów. Można wymienić wiele metod stosowanych w procesie wychowania fizycznego. Niektóre z nich są specyficzne dla nauczania techniki ruchu i polegają na odtworzeniu przez ucznia zaprezentowanego mu wzoru (tzw. metody odtwórcze). Inne (tzw. twórcze) polegają na umożliwieniu uczniowi samodzielnego rozwiązania zadania ruchowego lub problemu taktycznego – np. w metodzie problemowej. Klasycznymi metodami stosowanymi podczas nauczania techniki jazdy na nartach są: metoda nauczania ćwiczeń w całości, zwana też syntetyczną, metoda nauczania ćwiczeń częściami, zwana inaczej analityczną oraz metoda kombinowana, zwana kompleksową. Metoda syntetyczna polega na nauczaniu całego ruchu, który uczeń powinien opanować. Stopień złożoności prezentowanego elementu techniki nie może jednak przekraczać możliwości percepcyjnych ucznia, ponieważ od początku procesu uczenia się w umyśle ćwiczącego powinno powstać wyobrażenie czynności ruchowej, którą ma opanować. Przy korzystaniu z metody syntetycznej początkowo zwraca się uwagę na opanowanie zasadniczej struktury ruchu nauczanej ewolucji lub ćwiczenia metodycznego, a w miarę doskonalenia poprawia się szczegóły techniczne. Metoda ta szczególnie odpowiada psychice dziecka, które z natury ujmuje wszystkie obrazy w sposób całościowy, tak więc np. ucząc łuków płużnych nie dzielimy tej ewolucji na fragmenty, lecz uczymy jej od razu całej. Metoda ta jest również wykorzystywana przez samouków, którzy podpatrują dobrze jeżdżących i próbują naśladować wykonanie całej ewolucji. Metoda analityczna występuje wówczas, gdy ewolucję rozbija się na fragmenty i ćwiczy się je kolejno, dodając w miarę ich opanowywania coraz nowe elementy, aż wreszcie doprowadza się do opanowania całej nauczanej ewolucji. Ćwicząc osobno fragmenty np. 1. w miejscu – kątowe odstawianie górnej narty, 2. przenoszenie ciężaru ciała z narty dolnej na górną, trzeba jak najszybciej łączyć je ze sobą, aby poszczególne elementy nie wyodrębniały się. Metodę tę stosuje się wówczas, gdy danej ewolucji uczeń nie może opanować całościowo z powodu zbyt skomplikowanej struktury ruchu, lub nie może wykonać całości ze względu na warunki fizyczne. Metodę kompleksową można stosować wtedy, gdy mimo wielokrotnego pokazu (także w zwolnionym tempie) nauczanie ewolucji metodą całościową okazuje się w praktyce niemożliwe lub trudne – w takiej sytuacji z konieczności dzieli się ewolucję na fragmenty i w miarę ich opanowywania szybko łączy w całość. Mamy tu do czynienia z kombinacją opisanych wyżej metod: wychodzi się od całości, a w razie niepowodzenia dochodzi się do niej przez opanowanie poszczególnych jej fragmentów. Metoda problemowa wyklucza zaprezentowanie gotowego wzorca ruchu, natomiast wymaga od uczącego się rozwiązania przedstawionego mu problemu technicznego lub taktycznego. Metoda ta nie zapewnia szybkiego opanowania czynności ruchowych, ale uczeń dokładniej zapamiętuje element techniczny, którego sposób wykonania sam „odkrył”. Podczas nauczania techniki narciarskiej metoda problemowa może być stosowana jako uzupełnienie metod odtwórczych, Należy podkreślić, że w metodzie problemowej każde rozwiązanie przynoszące oczekiwany skutek jest uznawane za dobre. Podczas korzystania z tej metody największą trudność sprawia właściwe sformułowanie problemu. Przykłady postawienia problemów z zakresu techniki narciarskiej mogą być następujące: w jaki sposób powinny być położone narty w stosunku do powierzchni śniegu w trakcie wykonywania ześlizgu? Jaki ruch należy wykonać nogami aby odkrawędziować narty? Jaki ruch należy wykonać ciałem aby nie upaść do przodu w momencie wjazdu w ciężki, głęboki śnieg? Technika narciarska charakteryzuje się złożoną strukturą ruchów a szkolenie odbywa się w warunkach odmiennych od naturalnych, stąd wywodzi się dominacja metod odtwórczych podczas zorganizowanego procesu dydaktycznego. Celowe łączenie różnych metod nauczania i uczenia się świadczy o wysokich umiejętnościach dydaktycznych instruktora, zatem należy wspomnieć także o innych metodach stosowanych podczas uczenia się techniki narciarskiej. Metoda prób i błędów polega na wykorzystaniu bezpośrednich doświadczeń związanych z oceną sposobu wykonania kolejnych prób, podczas których eliminuje się błędy. Przykładem uczenia się przez próby i błędy jest wielokrotne przejeżdżanie tego samego toru wyznaczonego np. tyczkami, po to by stopniowo eliminować błędy.Za pomocą metody prób i błędów uczniowie zapoznają się także z nowym środowiskiem i sprzętem (ćwiczenia oswajające). Uczenie się przez próby i błędy bywa jednak niebezpieczne, ponieważ uczeń może ulec kontuzji podczas ćwiczenia w zbyt trudnych warunkach, stąd przy korzystaniu z tej metody również niezbędna jest pomoc instruktora (dobiera on odpowiednie ćwiczenia, teren i koryguje ich wykonanie). Mimom, że jest to nieefektywna metoda nauczania, może być jednak stosowana jako jedna z wielu na różnych poziomach nauczania, uczy bowiem dużej samodzielności. Popełniane podczas kolejnych powtórzeń błędy powinny być wspólnie analizowane przez nauczyciela i ucznia w celu wyeliminowania ich w następujących po sobie próbach. Nauczanie prewencyjne jest przeciwieństwem metody prób i błędów, ponieważ ma za zadanie zapobiegać powstawaniu błędów już podczas pierwszych prób wykonywania ewolucji. W praktyce metoda prewencyjna polega na stworzeniu takich warunków i korzystaniu z takich środków metodycznych, które ustrzegą ucznia przed popełnianiem typowych błędów, które doświadczony nauczyciel może przewidzieć. Stosowanie tej metody wymaga od instruktora dużego doświadczenia dydaktycznego, znacznej wiedzy i solidnego przygotowania się do zajęć. Metoda kontrastów jest jedną z mniej znanych wśród większości instruktorów. Polega ona na tym, aby uczeń wyczuwał skrajne położenie ciała lub jego części w trakcie wykonywania ćwiczeń technicznych (np. położenie kolan czasie krawędziowania i podczas ześlizgu). Doświadczony instruktor wie o tym, że poprawne wykonanie każdej ewolucji ułatwia odpowiednia szybkość jazdy. Uczeń wykonujący zadany skręt po wyznaczonym torze na przemian wolniej – szybciej, może wyczuć optymalną dla siebie prędkość jazdy dla danej ewolucji. Metoda kontrastów bywa też realizowana przez wyłączenie niektórych analizatorów (np. uczeń próbuje wykonać ćwiczenie z zasłoniętymi oczami). Taki sposób ćwiczenia, zwanego kinestetycznym, pozwala odczuwać i rejestrować ruch za pomocą innych analizatorów.[4] Scharakteryzowane powyżej wybrane metody nauczania i uczenia się techniki ruchu należy wykorzystywać kompleksowo podczas procesu dydaktycznego. Trzeba podkreślić, że w nauczaniu techniki narciarskiej przedstawione metody mogą na przemian odgrywać rolę wiodącą i pomocniczą. 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE Należy pamiętać, że szkolenie narciarskie jest złożonym procesem dydaktycznym w toku którego nauczyciel pomaga uczniowi opanować dość skomplikowaną technikę ruchu w odmiennym środowisku i przy zmieniających się często warunkach atmosferycznych. Skuteczność nauczania zależy również, jak o tym wspomniano wcześniej, od środków dydaktycznych, jakie wykorzystuje się w trakcie lekcji narciarskich. Do podstawowych z nich należy zaliczyć: 1. teren z jego konfiguracją, pokryciem i rodzajem śniegu, 2. trasy narciarskie odpowiednio przygotowane i dobrane do możliwości technicznych uczniów, 3. wyciągi narciarskie, które mogą w znacznie przyspieszyć uczenie się techniki zjazdowej, 4. sprzęt narciarski, który odpowiednio dobrany ułatwia opanowanie jazdy na nartach i zapobiega urazom, 5. pomoce dydaktyczne takie jak: kamera video z magnetowidem, podręczniki, tablice poglądowe, zdjęcia przeźrocza, przybory w postaci tyczek (nieuchylne – leszczynowe, uchylne – przegubowe, krótkie, długie), chorągiewek, kółek ringo itp. KONSPEKT LEKCJI NARCIARSKIEJ NR ...... Data: ................................................. Czas trwania: ................................ Miejsce zajęć: .................................. Warunki: ....................................... Ilość ćwiczących: ............................. Środki dydaktyczne: ............................................................................................ Zadania lekcji (temat): .................................................................... Tok lekcyjny Nazwa i opis ćwiczenia Czas trwania Uwagi organizacyjne i metodyczne I część wstępna 1. Zbiórka, odliczanie, sprawdzenie ekwipunku narciarskiego. 2. Podanie zadania (temat lekcji). 3. Rozgrzewka ogólna. 4. Rozgrzewka specjalna. Wybrać miejsce bezpieczne (poza trasą przejazdu). II część główna 1. Doskonalenie uprzednio poznanych elementów techniki jazdy. 2. Ćwiczenia metodyczne przygotowujące do realizacji (tematu) zadania głównego lekcji. 3. Realizacja zadnia głównego (tematu) lekcji. 4. Jazda zadaniowa znanymi technikami. Początkowo w terenie łatwym, a następnie trudniejszym. Dobrać właściwy teren i śnieg (środek metodyczny). Wybrać metodę i środki metodyczne. Stopniowo zmniejszać natężenie wysiłku. III część końcowa 1. Powtarzanie znanych (dobrze opanowanych) ewolucji w łatwym terenie. 2. Omówienie zajęć – ocena indywidualna i grupowa. 3. Sprawy organizacyjno – porządkowe. 4. Zakończenie zajęć. Zmniejszyć intensywność wysiłku. Wybrać miejsce bezpieczne. 8. ORGANIZACJA SZKOLENIA Aby proces dydaktyczny przebiegał sprawnie i był skuteczny należy szkolenie narciarskie ująć w pewne formy organizacyjne a więc zaplanować cykl przewidywanych zajęć. Nauczyciele – instruktorzy mają najczęściej do czynienia z następującymi rodzajami szkolenia:  cyklicznym zbiorowym,  cyklicznym indywidualnym,  jednorazowym zbiorowym,  jednorazowym indywidualnym. Najwięcej problemów przysparza zorganizowanie szkolenia cyklicznego zbiorowego, a więc trwającego od kilku do kilkunastu dni dla grupy liczącej od kilku do kilkunastu osób w różnym wieku i o różnych umiejętnościach. Jedną z najczęściej stosowanych form organizacyjnych podczas szkolenia narciarskiego jest lekcja. Czas trwania lekcji zwykle wynosi:  dla dzieci 2-3 x 45 min;  dla młodzieży i mało sprawnych dorosłych 3-4 x 45 min;  dla młodzieży i dorosłych o dobrej kondycji 5-6 x 45 min. Ze względów organizacyjnych i metodycznych lekcję dzieli się na trzy części: wstępną, główną i końcową. Część wstępna ma na celu przygotowanie ćwiczących do zajęć więc jest to zorganizowanie grupy, sprawdzenie sprzętu i ubioru, przedstawienie tematu – zadania głównego lekcji oraz przygotowanie organizmu do wzmożonego wysiłku (rozgrzanie). Temat lekcji należy tak przedstawić, by umotywować uczniów do jego realizacji. Ćwiczenia rozgrzewające prowadzone w formie gimnastyki narciarskiej nie powinny być zbyt intensywne. Należy stosować zabawy i ćwiczenia ożywiające, które nie wymagają długich wyjaśnień i przerw końcowej części rozgrzewki (tzw. Specjalnej)powinno się wprowadzić ćwiczenia przygotowujące do realizacji tematu lekcji. Część główna ma na celu realizację tematu lekcji, którym może być np. nauczanie nowej ewolucji, zastosowanie znanej techniki jazdy w innym terenie lub innych warunkach śniegowych, utrwalenie opanowanej niedawno ewolucji itp. Zajęcia powinny być prowadzone w terenie odpowiednio dobranym do realizacji tematu zajęć (teren to podstawowy środek metodyczny). W trakcie zajęć należy stale oceniać zmęczenie uczniów i odpowiednio dozować intensywność ćwiczeń lub robić mikropauzy. Po dłuższej przerwie należy wykonać mini rozgrzewkę. Podczas korzystania z tras narciarskich trzeba zwracać szczególną uwagę na bezpieczeństwo uczniów. Część końcowa jest poświęcona stopniowemu zmniejszaniu intensywności zajęć dzięki stosowaniu znanych ewolucji w łatwiejszym terenie. Organizm ćwiczącego powinien stopniowo wracać do równowagi fizjologicznej. Taki sposób postępowania pozwala uniknąć zbędnych urazów wynikających często z narastającego pod koniec zajęć zmęczenia. W części tej należy omawiać przebieg zajęć, wyróżniać zasługujących na to uczniów i załatwiać sprawy organizacyjne wynikające z zakończenia zajęć (zebranie przyborów itp.). Pomocnym w planowaniu zajęć jest konspekt lekcji narciarskiej. Przystępując do planowania szkolenia narciarskiego należy wiedzieć, jak długo będzie ono trwało, a więc sporządzić budżet godzin całego szkolenia. Następnie podzielić te godziny na poszczególne formy zajęć, takie jak: lekcje, wycieczki, pogadanki. Podczas pierwszej lekcji należy ćwiczących podzielić na grupy. Dokonać tego można na podstawie diagnozy, której pierwszy etap polega na uwzględnieniu wieku ćwiczących, płci i ich umiejętności narciarskich. Dane te uzyskuje się przy pomocy wywiadu. Drugi etap diagnozowania wymaga od instruktora bardziej precyzyjnej oceny umiejętności narciarskich, sprawności motorycznej i odwagi uczniów. Instruktor może dokonać dalszej diagnozy (drugi etap) w trakcie pierwszych zajęć na podstawie obserwacji ćwiczących, lecz bardziej obiektywną formą diagnozy jest ocena umiejętności i sprawności uczniów na podstawie sposobu wykonania przez nich wybranych zadań ruchowych. Przykładem takiego zadania ruchowego jest opracowany i stosowany przez Akademię Wychowania Fizycznego z Wrocławia „Test selekcyjny do nauczania podstaw narciarstwa alpejskiego”, zwany potocznie „trójkątem narciarskim”. Diagnoza ułatwia wstępną ocenę możliwości uczniów i jest podstawą zakwalifikowania ich do poszczególnych grup ćwiczebnych. Z kolei należy przygotować plan i program zajęć dla wszystkich szkolonych grup uwzględniając przewidywany budżet godzin. Każda lekcja narciarska powinna mieć zapis w postaci konspektu, który opracowuje się na podstawie toku lekcji. Bardziej doświadczeni instruktorzy zamiast konspektu pojedynczej lekcji mogą opracować sobie zapis dwóch lub więcej lekcji, tzw. Plan realizacji cyklu tematycznego. Tematy poszczególnych lekcji powinny być zgodne z ogólnym planem przyjętym na cały okres szkolenia i zawierać ewentualne korekty wprowadzone w trakcie zajęć. Planując cykliczne szkolenie narciarskie należy opracować dla każdej grupy optymalną drogę metodyczną. Podczas konstruowania drogi metodycznej należy uwzględnić: 1. ocenę grupy na podstawie diagnozy, np. początkujący, mało sprawni, dorośli, bojaźliwi, 2. czas szkolenia np. 7 dni po 5 godzin lekcyjnych, 3. dostępne środki metodyczne np. właściwie dobrany sprzęt narciarski, pomoce dydaktyczne w postaci tyczek i kamery video, Droga metodyczna powinna zawierać w opisie ogólna koncepcję, a ponadto: 1. ewolucje finalne ujęte jako tematy lekcji, 2. ćwiczenia oswajające ze środowiskiem i sprzętem, 3. ćwiczenia metodyczne ułatwiające opanowanie ewolucji finalnych. Planując drogę metodyczną należy pamiętać, że uczenie się ruchu o podobnej strukturze ułatwia zjawisko transferu motorycznego, czyli przenoszenie się wprawy z jednej czynności na drugą. 9. NAUCZANIE DZIECI Truizmem jest przypomnienie, że dziecko nie jest miniaturą dorosłego, a więc charakteryzuje się zupełnie odmiennymi właściwościami psychofizycznymi. Technika narciarska jaką stosują dzieci nie różni się zasadniczo od techniki dorosłych. Charakteryzuje się ograniczonym używaniem kontrrotacji i odciążenia, natomiast pełnym wykorzystaniem poślizgu nart. Wynika to z cech fizycznych dziecka. Uwaga dziecka jest rozproszona. Wyjątek stanowią gry ruchowe. Słownictwo dzieci jest skromniejsze, a myślenie abstrakcyjne nie w pełni rozwinięte. Należy zatem unikać długich wyjaśnień i przerw. U dzieci istnieje potrzeba działania – akcji. Dziecko posiada dużą zdolność imitacji ruchu lecz nie w szczegółach tylko w zarysie ogólnym. Dziecko szuka natychmiastowych wyników, podziwu instruktora, a narty traktuje jako zabawę. Wiek dziecka decyduje o sposobie uczenia go. Należy:  przy podziale na grupy wziąć pod uwagę wiek biologiczny (rozwojowy), im młodsze dzieci tym mniej liczna powinna być grupa,  dokładnie sprawdzać sprzęt przed rozpoczęciem zajęć; buty powinny uniemożliwiać ruchy w stawach skokowych,  bardzo starannie dobierać teren i unikać miejsc zatłoczonych, a w miarę możliwości korzystać ze specjalnie przygotowanych torów oraz ogródków narciarskich,  dużo czasu poświęcić na oswojenie ze sprzętem i środowiskiem,  wprowadzać dużo zjazdów na wprost, ćwiczeń równoważnych i skoków,  często demonstrować ćwiczone elementy w formie możliwej do naśladowania przez dzieci,  traktować dzieci indywidualnie i z dużą cierpliwością,  korzystać z różnych metod stosując dużo gier i zabaw. Ogólnie zajęcia z dziećmi muszą mieć formę zabawy, a tematy lekcji to po prostu dobre pojeżdżenie sobie na nartach. Jazda na wprost, skoki, poszukiwanie prędkości, to elementy dla dziecka atrakcyjne. Nie można wymagać perfekcyjnego wykonania skrętów. Należy przede wszystkim pamiętać, że powierzono nam dzieci nieświadome niebezpieczeństw związanych z narciarstwem. Pierwsza i zasadnicza sprawa to zapewnienie im bezpieczeństwa, przewidywanie wszystkich możliwych zagrożeń (myślenie za grupę) i związane z tym utrzymanie dyscypliny w grupie. Stosujemy zasadniczo nauczanie kompleksowe (metodę syntetyczną). Obecność rodziców w czasie zajęć jest niewskazana. Nie zapominajmy jednak, że często możemy mieć do czynienia z sytuacją, że dziecko jest po raz pierwszy bez swoich bliskich. Musimy więc zapewnić mu rodzicielską opiekę. Nie należy przyjmować dzieci od rodziców na stoku nie wiedząc gdzie mieszkają i jak ich znaleźć w razie potrzeby. Gdy dziecko nie chce zostać bez rodzica, rodzic musi mu wytłumaczyć, że niedługo po nie przyjdzie. Dzieci chcą często mieć instruktora dla siebie (jest to objaw potrzeby bycia najbardziej popularnym, obawa przed odrzuceniem), starajmy się jednak traktować wszystkich jednakowo, tłumaczyć dzieciom, że inni mają takie same potrzeby, np. zmieniać kolejność jazdy w wężu. 10. BEZPIECZEŃSTWO NA ZAJĘCIACH Bezpieczeństwo dzieci, młodzieży, a także dorosłych n a zajęciach narciarskich należy do kluczowych problemów metodyki nauczania narciarstwa. Od zapewnienia bowiem bezpieczeństwa w trakcie wykonywania zarówno prostych jak i bardzo trudnych ewolucji zależy w poważnym stopniu szybkość uczenia się i trwałość nowych umiejętności. Badania z tego zakresu wykazują, że istnieje ścisły związek przyczynowy między poczuciem bezpieczeństwa ćwiczącego a efektami jego wysiłków w wychowaniu fizycznym i w sporcie. W środowisku nauczycieli narciarstwa bezpieczeństwo na zajęciach, a zwłaszcza zdarzające się tam wypadki budzą zawsze żywe reakcje. Jedni są zdania, że są one nieodłączną częścią tych zajęć, tkwią w samej strukturze ruchu i nie można zwiększać wymagań bez ryzyka zwiększenia ilości wypadków. Inni prezentują zgoła odmienny pogląd w tej sprawie. Uważają, że zabiegi o bezpieczeństwo mają prawie nieograniczony zakres i w zasadzie nie powinno się mówić, że uczyniono wszystko czego wymaga etyka i kunszt zawodowy.[5] Z badań nad rozwiązaniami organizacyjno – metodycznymi prowadzonymi w Akademiach Wychowania Fizycznego oraz ośrodkach narciarskich za granicą wynika, że można znacznie obniżyć liczbę, zwłaszcza ciężkich wypadków.[6] Należy również wspomnieć, że stosowane obecnie praktyki ubezpieczania się od odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania jakiejś działalności ma wymiar jedynie porządkowy i w żadnym zakresie nie rozwiązuje sprawy. Instruktor ubezpieczając się od odpowiedzialności cywilnej może w najlepszym razie być zwolniony od ewentualnego płacenia odszkodowania. Nie jest jednak w stanie ubezpieczyć się od odpowiedzialności moralnej, tym bardziej gdy wypadek zdarzył się w wyniku ewidentnego niedopatrzenia czy lekkomyślności. Przyczyny wypadków narciarskich:  powstałe z winy nauczyciela,  powstałe z winy ucznia. Przyczyny powstałe z winy nauczyciela to najczęściej niewłaściwa organizacja zajęć zarówno przez początkujących jak i doświadczonych nauczycieli narciarstwa. Podstawowym obowiązkiem prowadzącego jest właściwy dobór miejsca ćwiczeń lub trasy zjazdu, przeprowadzenie rozgrzewki, omówienie i pokazanie ćwiczącym miejsc i sytuacji grożących niebezpieczeństwem. Uczniowie muszą wiedzieć, że jeżeli nie dostosują się do wskazówek i ustaleń to ponoszą w pełni ryzyko i odpowiedzialność za zaistniały wypadek. Inną przyczyną może być także nieznajomość lub nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów czy przyjętych w tym zakresie ustaleń. Instruktor winien dobrze znać przepisy KODEKSU NARCIARSKIEGO. W przepisach tych zawarte są zasady poruszania się po stokach i nartostradach, a znajomość ich jest dzisiaj niezbędna. Z przeprowadzonych badań wynika, że KODEKS NARCIARSKI, który ma pomóc w zapewnieniu bezpieczeństwa jest często lekceważony lub w ogóle nieznany. Kolejną przyczyną wypadków narciarskich bywa często słaba znajomość uczniów. Zapewnienie bezpieczeństwa nie jest możliwe bez wszechstronnego ich poznania, nie tylko w zakresie poziomu rozwoju somatycznego i motorycznego, predyspozycji i upodobań, ale także mechanizmów zachowań, sposobów reakcji, progów lęku, ryzyka i odwagi. Potrzebna zatem jest wnikliwa obserwacja uczniów, zwłaszcza w sytuacjach nietypowych, nieznanych przy ćwiczeniach o nieznanej strukturze, w których istnieje wiele alternatywnych wyborów dróg rozwiązania ruchowego. Obserwacja taka jest konieczna, zważywszy, że ćwiczący często nie ujawniają swoich reakcji i trudno nam przewidzieć jak się zachowa w złożonej, trudnej dla siebie sytuacji. Nauczyciel narciarstwa powinien stwarzać sytuacje i warunki przeciwdziałające powstawaniu wypadków (nauczanie prewencyjne). Jednym z nich jest znoszenie lęku i kształtowanie odwagi. Instruktor powinien mieć pełne rozeznanie, który z ćwiczących boi się podjęcia ryzyka wykonania dość złożonej ewolucji, często w trudnych warunkach terenowych, a który bez obaw takie ryzyko podejmuje. Lęk, który towarzyszy niektórym uczniom przed lub w trakcie wykonania ćwiczenia, może być głównym powodem zahamowań lub zaburzeń w wykonywaniu niektórych ćwiczeń, co w konsekwencji może skończyć się wypadkiem. Innym zagadnieniem są przyczyny wypadków z winy ćwiczącego. Wiadomo, że bezpieczeństwo na zajęciach narciarskich zależy nie tylko od instruktora, ale także w dużym stopniu od ucznia. Instruktor może przygotować się do zajęć, uwzględnić i przewidzieć prawie wszystkie okoliczności i sytuacje zagrażające bezpieczeństwu, a jednak dochodzi do wypadku. Przyczyną wypadku może być sam uczeń, który albo z własnej winy, albo niezależnie od swoich intencji doznał kontuzji. Z dostępnych opisów przyczyn powstawania wypadków z winy ćwiczącego najczęściej wymienia się dowolność wykonania ćwiczenia, pomimo jednoznacznego określenia sposobu wykonania. Uczeń w związku z tym musi wiedzieć, że za dowolność wykonania ćwiczenia, za naganne postępowanie ponosi odpowiedzialność. Wydaje się, że najczęstszą przyczyną wypadków narciarskich jest zmęczenie ćwiczącego. Jest ono następstwem obciążenia lub nawet przeciążenia fizycznego i psychicznego. W wyniku zmęczenia następuje utrata zdolności kontynuowania jazdy czy ćwiczeń. Jednym z objawów zmęczenia jest wzrastająca liczba upadków. W stanie zmęczenia występuje często nadmierna wrażliwość i wybuchowość oraz obniżenie samokontroli, a zatem wytwarza się sytuacja sprzyjająca popełnianiu błędów, które zagrażają bezpieczeństwu ćwiczących. 10.1 ZAPOBIEGANIE URAZOM NARZĄDU RUCHU Narciarstwu towarzyszą upadki. Każdy upadek, również usiłowanie obrony przed upadkiem, a także nieudolne podnoszenie się po upadku mogą spowodować uszkodzenie ciała przyczyną urazów są mocno przytwierdzone do nóg narty. Pierwszym obowiązkiem instruktora jest sprawdzenie sprawności i siły wypięcia wiązań narciarskich, a także „ski – stopu”, aby uwolniona narta nie mogła uderzyć innego narciarza. Czym krótsze narty, a zatem im mniejsza siła oporów bocznych, tym mniejsza możliwość urazów kończyn dolnych. Z badań wynika, że narty o długości 120 cm lub krótsze nie powinny stanowić zagrożenia dla dorosłego, w miarę dobrze umięśnionego człowieka. Ze względu na bezpieczeństwo i łatwość skręcania należałoby zaczynać nauczanie od nart krótkich, karwingowych. Doskonalenie jazdy na tego typu nartach także jest wskazane. Niebezpieczne mogą być również niewłaściwie używane kijki narciarskie. Dlatego też pierwsze lekcje narciarstwa powinny odbywać się bez kijków, a w następnych należy szczególnie zwrócić uwagę na sposób ich trzymania (groty kijków zawsze w tył) oraz na właściwe ujęcie rękojeści kijków. Także pozostałe elementy wyposażenia narciarskiego, niewłaściwie dobrane i użytkowane mogą stać się przyczyną wypadku. Dlatego też nauczyciel przed wyjazdem na narty powinien sprawdzić sprzęt i wyposażenie uczniów. Istotne dla zwiększenia bezpieczeństwa uczących się jest umiejętne upadanie, a także uczenie się upadania przez powolne obniżanie postawy ciała i łagodne opadanie na bok. Uczyć się trzeba również powstawania, bowiem w tym momencie można doprowadzić do urazów. Zachowanie bezpieczeństwa w czasie uczenia się zależy także od organizacji grupy. W czasie pierwszych lekcji, kiedy jeden uczeń ćwiczy, pozostali nie ćwiczą (obserwują go lub podchodzą w znacznej odległości od ćwiczącego). Jeśli ćwiczy na raz cała grupa, należy przewidzieć dla każdego ćwiczącego odpowiednią ilość miejsca. Miejsce ćwiczeń powinno być tak dobrane, aby był „wybieg”, a płaski lub lekko przeciwstawny teren pozwalał na łatwe zatrzymywanie się. W okolicy nie może być żadnych przeszkód (samotne drzewa, krzaki, uskoki, skałki itp.). Nauczyciel powinien stać bądź w miejscu startu do ćwiczeń, bądź niedaleko miejsca, w którym zatrzymuje się ćwiczący. Ustawienie w połowie zjazdu i wołanie do ćwiczącego w czasie zjazdu odwraca uwagę ucznia i może być przyczyną wypadku. Zmniejszenie niebezpieczeństwa w czasie uczenia wiąże się również z obraniem odpowiedniej konfiguracji terenu, stosownie do nauczanej ewolucji, oraz dobrym przygotowaniem terenu ćwiczeń. 11. UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA A MOTORYKA CZŁOWIEKA Technika narciarstwa zjazdowego stawia szczególne wymagania motoryce człowieka. Różni się ona od techniki w innych sportach przede wszystkim tym, że narciarz wykonuje określone czynności ruchowe w czasie, kiedy stoi (dość niepewnie) na zjeżdżających w dół nartach. Martin Olson (Kanada) powiedział, że „skiing is movement in motion” (narciarstwo to poruszanie się w ruchu).[3] Narty przemieszczają narciarza, nierówne podłoże naraża go na utratę równowagi, bez przerwy regulując wychwianie równowagi ciała – wykonuje on różne złożone czynności ruchowe, których efektem ma być zmiana kierunku jazdy. Boczny opór nart o długości 2 metrów, zmusza narciarza do użycia znacznej siły, bądź do szybkich ruchów ciałem (w dół lub w górę), pozwalających na zmniejszenie masy ciała naciskającej na narty, a zatem zmniejszających wielkość oporu bocznego nart. Opisana tu, bardzo ogólna charakterystyka ewolucji narciarskich narciarza zjeżdżającego z góry daje wystarczający obraz sytuacji, w jakiej znajduje się każdy uczący się narciarstwa zjazdowego. Musi on bowiem zarówno opanować równowagę, jak i wykonywać odpowiednie ruchy zapewniające skręt, a także zachować w tych ruchach właściwą im koordynację i rytm. W tych złożonych sytuacjach powinien zachowywać się przede wszystkim w sposób zapewniający mu bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo uczącego się jest kategorycznym imperatywem nauczyciela narciarstwa. 12. NARCIARSTWO – ĆWICZENIE RÓWNOWAGI CIAŁA Narciarstwo zjazdowe to „poruszanie się w ruchu”. Utrzymanie równowagi staje się zatem dla początkującego narciarza (i nie tylko) sprawą istotną. Z badań wynika, że ludzie posiadają dość zróżnicowane indywidualne zdolności zachowania równowagi ciała. Są osoby, które potrafią szybko regulować równowagę a są i takie, które przy małym nawet wychyleniu tracą równowagę i przewracają się. W nauczaniu narciarstwa częste przewracanie się nie tylko może być przyczyną urazów narządu ruchu, ale może deprymować uczącego się i ostatecznie zniechęcić do uczenia się i uprawiania tej formy rekreacji. Należy zatem tak prowadzić lekcję, aby zarówno teren, sprzęt, jak i dobór ćwiczeń stwarzały jak najmniej okazji do utraty równowagi, szczególnie w czasie pierwszych lekcji. Doskonalenie informacji równoważnych wiąże się z informacją sensoryczną dostarczaną przez analizator przedsionkowy i kinestetyczny. Ważny jest tu również analizator wzrokowy. W praktyce główną metodą doskonalenia równowagi ciała są ćwiczenia zachowania równowagi, stopniowane tak, aby wzbogacać doświadczenie uczącego się. Możliwości takie dają już pierwsze poruszanie się na nartach i pierwsze kroki. Jako ćwiczenia równoważne mogą być traktowane ćwiczenia chodu, a następnie biegu na nartach. W czasie próby zjazdu na wprost należy również włączać ćwiczenia równoważne, jazda z uniesionym dziobem jednej narty, z uniesioną nartą, na jednej narcie. Do ćwiczeń równowagi należy także zaliczyć podskoki podczas zjazdu, zmianę (równolegle) śladu zjazdu przez podskoki, czy przejazd przez garby terenowe. Do ćwiczeń tych zaliczyć można również stawianie różnych zadań wpływających na zaburzenie równowagi początkującego narciarza np. w czasie zjazdu rzut śnieżką do celu, zdejmowanie części odzieży i ubieranie się, zwroty tułowia, skłony. W dalszych etapach nauczania będą to ćwiczenia ześlizgu nie tylko na narcie dolnej, ale i górnej, a wreszcie ćwiczenia wirażowania na narcie górnej. Na szczególne znaczenie ćwiczeń równowagi dla skuteczności nauczania narciarstwa zwracał uwagę B. Haczkiewicz. Jednym z podstawowych – według niego – warunków skuteczności uczenia się i nauczania narciarstwa jest zachowanie równowagi ciała w czasie ćwiczeń. Początkujący nauczyciele narciarstwa zbyt szybko przystępują do nauczania techniki narciarskiej, nie uwzględniając wstępnego okresu adaptacji ucznia, a w tym wyrobienia poczucia równowagi na nartach. B. Haczkiewicz twierdził, że równowagę typową dla narciarza można rozwijać i doskonalić także przed rozpoczęciem zajęć na śniegu, przez specjalne ćwiczenia równoważne aplikowane np. w czasie lekcji wychowania fizycznego w szkole.[7] 13. UCZENIE SIĘ I NAUCZANIE NARCIARSTWA JAKO PROCES DOSKONALENIA KOORDYNACJI RUCHÓW Uczenie się motoryczne w sporcie to proces doskonalenia motorycznej koordynacji. Uczymy się czynności ruchowych, ucząc się zasad funkcjonowania naszego ciała. Ucząc się tych zasad dochodzimy do ustalenia zależności między aktywizacją naszego układy mięśniowego, aktualnymi czynnościami mięśni i odczuwaniem tych czynności. Z przedstawionego na rys.2 uproszczonego modelu koordynacji ruchów wynika, że jest ona skutkiem szeregu działań cząstkowych, spośród których można wymienić: wykonanie czynności przez układ ruchu, zbiór i selekcję napływającej informacji, programowanie czynności i antycypację działania, porównanie uzyskanego wyniku z założonym celem oraz zasadnicze sterowanie i regulację impulsów korygujących pracę mięśni.[6] Rys. 2. Uproszczony model koordynacji ruchów [wg K. Meinla, i G. Schnabla]. ZAŁOŻONY CEL PROGRAMOWANIE PORÓWNANIE WYNIK - CEL ZBIERANIE (pamięć ruchowa) selekcja informacji (synteza aferentalna) REGULACJA – - STEROWANIE (impulsy eferentne) WYKONANIE CZYNNOŚCI (układ ruchu) ŚRODOWISKO (teren, przyrządy, woda, ZAKŁÓCENIA śnieg i inne) (Regulacja w obwodzie zewnętrznym) Aferencja - reaferencja (Regulacja w obwodzie wewnętrznym) W nauczaniu narciarstwa doskonalenie koordynacji ruchów wiąże się z przestrzeganiem wykonania przez ucznia ruchów w kolejności zgodnej z założonym wzorcem czynności. Dlatego też dobrze jest uświadomić sobie szczegóły techniki, opierając się na analizie biomechanicznej, a nawet choćby tylko na szczegółowej analizie zewnętrznych przejawów ruchu na zwolnionym obrazie filmowym. Dostrzeżemy wówczas jednoznacznie kolejność ruchów, których zamierzamy nauczyć. Ucząc koordynacji ruchów nauczyciel nie powinien mówić – „równocześnie wbijasz kijek, wychodzisz w górę i przesuwasz narty przez linię spadku stoku”, ale dokładnie zwrócić uwagę na kolejność wykonania ruchów – „wpierw prostujesz nogi w kolanach, następnie wbijasz kijek, a potem przesuwasz narty przez linię spadku stoku”. Niekiedy w opracowaniach dotyczących narciarstwa możemy przeczytać, że należy „wspierając się na kijku dolnym odbić się z krawędzi wewnętrznej narty dolnej, przenosząc energicznie ciężar ciała na nartę górną, wykonując jednocześnie nieznaczne wyjście w górę”. Byłoby poprawniej, gdyby nauczyciel powiedział: „po wbiciu kijka, odbić się z wewnętrznej krawędzi narty dolnej, potem szybko skłonić tułów w bok ku narcie górnej i następnie prostować szybko nogi w kolanach, powodując nieznaczne wyjście w górę”. O ile w wyjaśnieniu słownym dość łatwo jest zwrócić uwagę na właściwą koordynację ruchów, znacznie trudniej jest zrobić to w czasie pokazu. Aby uczeń mógł pojąć skomplikowaną koordynację ruchów, nauczyciel powinien demonstrować ruch tak jak na zwolnionym filmie, akcentując kolejność wykonywanych ruchów. W miarę doskonalenia niezbędnej koordynacji ruchów korektę słowną i obrazową zastępuje w coraz większym zakresie korekta czuciowa. Kontrolę ruchów przejmuje od analizatora wzrokowego analizator kinestetyczny. W nauczaniu poprawnej koordynacji ruchów zaczynać będziemy od objaśniania i pokazu, a następnie stworzymy sytuację, w której uczeń będzie otrzymywał informację kinestetyczną np. w czasie przejazdu przez garb terenowy. W zależności od prędkości jazdy i wielkości garbu będzie wyczuwał celowość wcześniejszego (bądź późniejszego) uginania nóg w kolanach i wielkość tego ugięcia. 1. Współcześnie dąży się do znacznego uproszczenia czynności ruchowych, zapewniających sprawną zmianę kierunku jazdy na nartach. Franz Hoppichler, jeden z wybitnych austriackich specjalistów nauczania narciarstwa napisał: „Nie należy oczekiwać nowinek technicznych, dlatego też należy zwrócić uwagę na uproszczenia techniki i ujednolicenie techniki”.[3]. Każde uproszczenie techniki zmniejsza trudność w koordynacji ruchów u uczącego się. Poszukuje się m.in. analogii ruchów zjeżdżającego między bramkami narciarza do ruchów wykonywanych w czasie biegu. Takie porównanie koordynacji ruchów narciarskich do koordynacji już znanych uczniowi znacznie przyspiesza proces uczenia się. Dlatego też celowe jest przed wyjazdem z uczniami w góry przeprowadzenie lekcji wychowania fizycznego w terenie z symulowaniem zachowania się w czasie zjazdu na nartach np. bieg z góry między dość gęsto ustawionymi tyczkami. Do ćwiczeń takich mogą ze sobą zabrać uczniowie kijki narciarskie. 14. RYTM RUCHÓW W NARCIARSTWIE ZJAZDOWYM Każdą czynność ruchową można scharakteryzować pod względem koordynacji (kolejność występujących ruchów) oraz rytmu (chwilowych przyspieszeń i opóźnień ruchów). Rytm ruchów określa się jako cechę porządkującą ruchy w czasie. W ruchach sportowych rytm przejawia się w fizjologicznych zmianach napięć mięśniowych i ciągłych zmianach – od napięcia do rozluźnienia mięśni. Zmiany te określane są przez cel ruchów. Rytm ruchów wynika z celu czynności ruchowej uporządkowane w czasie i jest charakterystycznym dla danej czynności akcentowaniem. Rytm towarzyszy wszystkim ruchom, nawet na etapie niedoskonałych jeszcze czynności ruchowych. Im wyższy jednak poziom doskonałości, tym bardziej rytm ruchów zgodny jest z celem czynności. Zachowanie rytmu kolejnych napięć i rozluźnień mięśni, daje szansę ekonomiczniejszej pracy, zatem dłuższego czasu ćwiczeń i w efekcie szybszego uczenia się. Bardzo często początkujący narciarz wykonuje wszystkie ćwiczenia w stałym napięciu mięśni. Uniemożliwia mu to przebycie dłuższego odcinka zjazdu, a zmęczenie mięśni może być przyczyną urazu po upadku.[8] W czasie uczenia się narciarstwa uchwycenie rytmu ruchów decyduje o efektach. Odciążenie bowiem jest możliwe tylko przez szybki ruch (w dół lub górę). Zmiana kierunku jazdy to np. rytmiczne szybkie wyjścia w górę i wolne zejścia w dół. Nauczaniu rytmów ruchu towarzyszą najczęściej odpowiednie sygnały głosowe. Nauczyciel może je podawać bądź jakimkolwiek dźwiękiem (gwizdek), bądź słowami. Uczeń powinien również akcentować rytm swoich ruchów głosem. Na przykład przy rytmicznych zmianach kierunku jazdy na nartach: „raz iii...”, „raz iii...”. „Raz” oznacza rozpoczęcie skrętu, a przedłużone „iii...” sterowanie skrętem. „Raz” to szybkie wyjście w górę, „iii...” to wolne zejście w dół. Nauczaniu rytmu w narciarstwie może towarzyszyć odpowiednio dobrany podkład muzyczny. Rytmiczna muzyka nie tylko przyspiesza proces uczenia się, ale również bardzo uatrakcyjnia lekcję na stoku. Zaleca się również stosowanie rytmu w grupie, tak aby zespół wykonywał razem ćwiczenie rytmiczne. W narciarstwie można rozpoczynać takie ćwiczenia jako jazdę za osobą „nadającą” określony rytm, bądź też jako grupowe wykonanie rytmicznych skrętów pod „dyktando” reagując na głos jednego z uczestników. Rytm jest „zaraźliwy”. Obserwujemy w życiu codziennym, że nieraz łatwo w sposób niedostrzeżony poddajemy się rytmowi muzyki, czy rytmom działań innych ludzi. Jest to oczywiście przede wszystkim możliwe wówczas, kiedy towarzyszy temu zjawisku aktywne, emocjonalne angażowanie się. Warto zatem w czasie demonstrowania, np. filmów narciarskich zwrócić uwagę uczniów na to, aby starali się utożsamić z osobą prezentowaną na filmie. Prowadzi to m.in. do przyswojenia specyficznego dla narciarstwa rytmu ruchów. Należy jednak zawsze pamiętać, zwłaszcza w początkowym okresie nauczania, że człowiek działa świadomie. Rytm ruchów również podejmujemy świadomie, możemy go obiektywizować, a zatem i nim sterować. Dlatego też celowe jest uświadamianie uczniom określonego rytmu ruchów w narciarstwie np. przez głośne podawanie taktu. 15. CECHY MOTORYCZNOŚCI LUDZKIEJ, A PROCES UCZENIA SIĘ NARCIARSTWA Uczeniu się narciarstwa, tak jak uczeniu się innych czynności ruchowych, towarzyszy rozwój określonych cech motoryczności. Odpowiedni poziom rozwoju tych cech jest również warunkiem rozpoczęcia nauczania. Tak więc istnieją wzajemne zależności między uczeniem się czynności ruchowych, a poziomem i doskonaleniem cech motoryczności ucznia. Dla wykonania określonych ruchów niezbędna jest bowiem określona siła mięśni i możliwości szybkościowe. W niektórych ruchach potrzebna jest określona gibkość, zwiększony zakres ruchomości w stawach, niezbędna jest również wytrzymałość. Z jednej strony dla skuteczności motorycznego uczenia się, konieczny jest odpowiedni poziom cech motorycznych, z drugiej należałoby stwierdzić, że w trakcie uczenia się następuje doskonalenie cech motoryczności człowieka. Powtarzanie ćwiczeń na śniegu, wykonywanie poleceń nauczyciela prowadzi bowiem nie tylko do nauczenia się nowej czynności ruchowej, lecz również do doskonalenia siły, gibkości czy też wytrzymałości specyficznie narciarskiej. B. Haczkiewicz udowodnił, że z pomocą testu określającego ogólną szybkość, zwinność, siłę i wytrzymałość na nartach można wnioskować o postępach w nauczaniu narciarstwa. Dlatego też tzw. „Test Haczkiewicza” wprowadzono do wstępnego podziału na grupy szybciej i wolniej uczących się narciarstwa. Miarą sprawności jest czas uzyskany po pokonaniu trasy.[5] Tak więc oprócz pamięci motorycznej oraz zdolności koordynacyjnych, lepsze postępy w uczeniu się narciarstwa warunkuje stan cech motoryczności. Właściwe przygotowanie ogólnorozwojowe gwarantuje nie tylko szybsze postępy w uczeniu się narciarstwa, ale również zapobiega kontuzjom. Przed wyjazdem na zimowisko należy zatem przeprowadzić szereg lekcji W-F, w czasie których trzeba wzmacniać aparat mięśniowo – stawowy, a szczególnie kończyn dolnych, zwiększać gibkość (zwłaszcza tułowia), a także wytrzymałość ogólną. Rys. 3. Test Haczkiewicza 16. SPOŁECZNE ASPEKTY PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA NARCIARSTWA Narciarstwo wyczynowe zalicza się do sportów indywidualnych. O ile jednak narciarz – wyczynowiec jest samotny w swym dążeniu do zwycięstwa i pokonania przeciwnika, to narciarz uprawiający ten sport jako element wychowania fizycznego i rekreacji, znajduje się na ogół w zespole, współdziała z innymi, a obok techniki narciarskiej, uczy się życia zespołowego. Uczenie się i nauczanie narciarstwa, pobyt na zimowiskach narciarskich zawiera wiele aspektów życia społecznego, a więc powinien być celowo wykorzystany dla doskonalenia życia w zespole i dla zespołu, także i poza terenami zjazdowymi. Nauczyciel wyjeżdżający na obóz zimowy z uczniami, organizujący lekcje narciarstwa, powinien traktować pobyt uczniów w górach jako okazje do uspołeczniania podopiecznych. Może temu służyć nie tylko właściwa organizacja czasu po nartach, ale także (i to w znacznym zakresie) praca pedagogiczna na stoku. Znawca sportu narciarskiego i wieloletni prezes Szwajcarskiego Zrzeszenia Sportu Szkolnego (SVSS) H. Herter uważa, że prowadzić obóz narciarski może tylko ktoś o kim można rzec, że jest „prawdziwym człowiekiem i wychowawcą”.[3] Kursy narciarskie są częścią wychowania i kształcenia młodzieży. Powinno się te kursy traktować jako okazję dojrzewania społecznego w szczególnie sprzyjających okolicznościach, podczas wielostronnych możliwości kształcenia. Inni szwajcarscy specjaliści nauczania narciarstwa uważają, iż właściwy proces nauczania narciarstwa świetnie nadaje się dla wywołania przeżyć społecznych i doskonalenia uczenia społecznej wspólnoty, szczególnie podczas działań w trudnych warunkach otoczenia, przy niskich temperaturach, we mgle i w zamieci śnieżnej. Wiele w tym zakresie zależeć będzie od właściwej postawy nauczyciela. 17. NAUCZYCIEL A GRUPA Uczenie się wspomagane przez nauczyciela szybciej i skuteczniej prowadzi do celu. Dlatego też zapewne zwraca się uwagę na wiodącą rolę nauczyciela w nauczaniu. W nauczaniu narciarstwa pozycja nauczyciela ma jeszcze większe znaczenie niż w nauczaniu innych czynności ruchowych. W pierwszym okresie pobytu w górach uczeń nie jest w stanie ocenić niebezpieczeństwa, stromizny stoku, ciężkich warunków śniegowych itp. To właśnie wiedza i doświadczenie nauczyciela pozwolą zapewnić uczniowi bezpieczeństwo. Uczeń, znajdujący się w nieznanym mu środowisku, czuje się niepewnie, odczuwa lęk. Obserwując nauczyciela, widząc jego doświadczenie narciarskie, uczeń nabiera ufności, czuje się bezpiecznie pod opieką osoby, która w nowym dla niego otoczeniu, czuje się pewnie. Doskonale zjeżdżający na nartach nauczyciel staje się wzorem do naśladowania. Powstaje u ucznia motywacja i zarazem przekonanie, że umiejętności narciarskich można się nauczyć. Nauczyciel jest potrzebny uczącemu się. Jednak wiodącej roli nauczyciela w nauczaniu nie należy rozumieć jako konieczności wyróżniania się spośród uczącej się grupy lub bezwzględnego kierowania grupą. Nauczyciel, realizujący cele uspołecznienia, powinien być uznany za członka grupy, szczególnie cennego dla niej i realizowanych przez nią celów. Trzeba zawsze pamiętać, że nauczyciel ma stymulować proces uczenia się, że ma być pomocny uczniowi. Podmiotem nauczania jest uczeń i on musi chcieć się uczyć i stawiać sobie cele, które pragnie osiągnąć, a także mieć dość siły na to, aby przezwyciężać trudy. Nauczyciel ma być jego doradcą i wskazywać możliwości skrócenia drogi do celu. Dlatego też współczesna pedagogika nie przeciwstawia ucznia nauczycielowi, lecz przyjmuje układ demokratyczny, w którym nauczyciel nie występuje jako „nadawca”, a uczeń wyłącznie jako „odbiorca” informacji. Następuje między nimi stała „wymiana” informacji. Już w 1933 r. twórca austriackiej „naturalnej szkoły narciarstwa” F. Hoschek pisał, że nauczyciel narciarstwa nie może wydawać poleceń, lecz powinien rozmawiać ze swymi uczniami.[13] Współdziałanie nauczyciela i uczniów powinno występować już od początku nauczania narciarstwa, w momencie kiedy nauczyciel wspólnie z uczniami ustala cele nauczania i dyskutuje o potrzebach oraz możliwościach osiągnięcia celu. W czasie lekcji na śniegu zajęcia powinny być tak zorganizowane, aby zamierzony cel był w pełni akceptowany przez uczniów, a jeszcze lepiej, aby zamierzony cel był uznawany przez uczniów za ich własny. Nauczyciel powinien tak przygotować lekcję, aby chwilami wydawał się być uczniom zbędny. W czasie zajęć na śniegu nauczyciel powinien być cierpliwym przyjacielem uczących się. Należy stworzyć pogodny i przyjazny nastrój, aby uczniowie w chwilach własnej nieporadności zwracali się do nauczyciela, wiedząc, że w każdej chwili otrzymają wyczerpujące wyjaśnienie. Należy również, w miarę postępów w uczeniu się, coraz częściej włączać uczniów jako nauczających, jako demonstratorów, bądź obserwatorów korygujących błędy. Nauczyciel nie może narzucać się, powinien uczniom pozwolić działać, powinien rozwijać w nich poczucie samodzielności, umiejętności podejmowania decyzji i odpowiedzialności za działanie. W opracowaniach dotyczących narciarstwa zwraca się np. uwagę na to, aby uczniowie uczyli się sami wybierać drogę zjazdu, a nie tylko zjeżdżali szeregiem i jednym śladem za nauczycielem. Nauczyciel nie powinien podkreślać ogromnej różnicy jaka dzieli jego sprawność narciarską od umiejętności uczniów. Układ nauczyciel – uczniowie powinien być zatem demokratyczny z akceptacją nauczyciela jako członka zespołu, do którego warto zwrócić się po radę, ponieważ jego wiedza i doświadczenie mogą przyspieszyć osiągnięcie celu. 18. INTERAKCJE W GRUPIE Narciarstwa uczy się zespołowo. Tradycyjnie ustawia się uczniów w szeregu i każdy po kolei wykonuje ćwiczenia. Austriacy ten sposób nauczania nazywają „pater noster” i przeciwstawiają mu , zwłaszcza po pierwszym etapie uczenia się, równoczesne ćwiczenia całej grupy lub kilku osób. Uzasadnieniem takiego postępowania jest szczególna psychologiczna sytuacja, w jakiej znajduje się ćwiczący, który rad nie rad musi prezentować swoja nieudolność narciarską przed całą grupą.[2] Wykorzystując zatem większe wolne tereny, należałoby prowadzić zajęcia w taki sposób, aby uczeń nie był wystawiony na krytyczne uwagi kolegów i nie doprowadzić już na wstępie do sytuacji stresujących. Oczywiście ćwiczenia :na raz” całej grupy wymagają zapewnienia szczególnych warunków bezpieczeństwa. Jeżeli już jednak decydujemy się na nauczanie „po kolei”, to należałoby zmieniać kolejność ćwiczących osób i przeplatać ćwiczenia uczniów pokazem nauczyciela. Należy pamiętać o tym, że uczniowi utrwala się obraz ćwiczących, łącznie z popełnianymi przez nich błędami. Pokaz nauczyciela zamazuje się po kilkakrotnej obserwacji niesprawnych uczniów, a powstające wyobrażenie czynności ruchowej jest dalekie od zamierzonego. W czasie lekcji uczniowie powinni mieć możliwość wymiany między sobą informacji o postępach w uczeniu się, a także o pozytywnych i negatywnych doświadczeniach nabywanych w procesie uczenia się. Należy także pozwolić uczniom, a nawet ich zachęcać do proponowania własnych, oryginalnych „metod” uczenia się techniki narciarskiej. Rozmowy i próby wzajemnego uczenia się nie tylko doskonalą uspołecznianie uczniów, ale maja istotny wpływ na motywację do uczenia się i doskonalenia skuteczności nauczania. Wiemy przecież z doświadczeń własnych, że najszybciej uczymy się, ucząc innych. Zespól uczących się składa się zawsze z osób o zróżnicowanym stopniu zdolności. Jedni mają trudności, bo cechuje ich nadmierna lękliwość, inni maja słabszą ogólną sprawność fizyczną, jeszcze innym brak doświadczenia ruchowego, czy tez charakteryzują się słabsza zdolnością koordynacji ruchów itp. Prawidłowo prowadzony proces nauczania powinien prowadzić z jednej strony do coraz to lepszej sprawności narciarskiej, a z drugiej do stopniowego zmniejszania zróżnicowania sprawności w uczącej się grupie osób. Do zadań nauczyciela – pedagoga należy dokładne ustalenie przyczyn zróżnicowania sprawności uczących się i braku postępów w uczeniu się narciarstwa. Znacznej liczbie poważnych błędów pojawiających się w technice początkującego narciarza można zapobiec, stwarzając warunki, które nie dopuszczą do powstania błędów. Mówi się wówczas o tzw. Pedagogice prewencyjnej. Na przykład wiemy, że szereg błędów powstaje w wyniku zachowań lękowych. Należy zatem na wstępie nauczania stworzyć uczniom warunki „komfortu psychicznego”. Niektóre niedostatki techniki wypływają z niedoinformowania ucznia. Należy wie dostarczyć mu niezbędnej informacji. Wreszcie część obserwowanych zróżnicowań odnieść będzie można do konstrukcji fizycznej uczniów. Inaczej bowiem zachowywać się będzie np. uczeń wysoki, o długich kończynach, od ucznia niskiego wzrostu. W tym przypadku ingerencja nauczyciela w celu „ujednolicenia” techniki ruchów mogłaby przynieść więcej szkody niż pożytku. Ustalenie przyczyn popełnianych błędów należy do pedagoga, chociaż i na tym etapie dobrze jest korzystać ze współpracy uczniów. Natomiast zapobieganie błędom, uzupełnianie niedostatków informacjami, a także wykorzystanie zróżnicowania w zakresie rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej dla tworzenia indywidualnej drogi uczenia się, powinny w znacznej mierze opierać się na współdziałaniu uczących się. Skłonności niektórych uczniów do wyodrębniania się z grupy (a dotyczy to nie tylko najsprawniejszych w grupie, ale również tych szczególnie niesprawnych) utrudniają osiągnięcie sukcesów pozostałym i podnoszenie ich sprawności narciarskiej. Uczniowie, którzy w pierwszym etapie nauczania mają szczególne trudności, niekiedy celowo podkreślają swą nieudolność, grają „patałacha”. Przy bliższym jednak rozeznaniu sytuacji okazuje się, że słabe postępy uczenia się narciarstwa mają określoną przyczynę. Uczeń nie jest „w ogóle niezdolny do nauczenia się jazdy na nartach” lecz, po prostu boi się lub jest zbyt słaby fizycznie w porównaniu z innymi, czy też ma trudności z wykonywaniem ruchów szybkich. Współudział zespołu we włączeniu takiego ucznia w realizację wspólnych zadań może mieć tu istotne znaczenie. Uczeń bojaźliwy nie może konfrontować się z odważnymi, bowiem od razu jest na pozycji straconej. Może jednak, jeśli jest np. silny, otrzymać zadanie, w którym będzie lepszy od innych. Na przykład w czasie ćwiczeń na małym nachyleniu stoku może wygrać konkurs na największą liczbę zwrotów podskokiem. Odnoszone sukcesy aktywizują do dalszego uczenia się, a ponoszone porażki deprecjonują i w końcu zniechęcają do uczenia się narciarstwa. Pochwały zespołu są zazwyczaj traktowane poważniej niż te same słowa uznania wyrażone przez nauczyciela. Dlatego też członkowie zespołu powinni, przez dostrzeganie nawet minimalnych postępów, stymulować dalsze działanie uczącego się.[2] W czasie uczenia się narciarstwa występuje wiele sytuacji kształtujących uspołecznianie, jak pomoc przy powstawaniu po upadkach, obserwacja kolegów w czasie dłuższego zjazdu, zatrzymanie się przy potrzebującym pomocy, stworzenie dobrego nastroju w grupie w czasie trudnych warunków atmosferycznych, pomoc w okazjonalnej naprawie sprzętu na stoku, zamiana rękawiczek z kolegą, który zmarzł w ręce itp. III. TECHNIKA – CARVING 1. KALENDARIUM EWOLUCJI CARVINGU Około 1860r. – Narty carvingowe w Telemarku W tej okolicy na południowy zachód od Kristianii, dzisiejszego Oslo, stosuje się narty taliowane, podczas gdy w całym pozostałym świecie narciarskim używa się nart o równoległych krawędziach. Skręt Telemark i Krystiania Aby szybciej zatrzymać się po wyskoku, zjeżdża się w pozycji wykrocznej na wysuniętej do przodu i zakrawędziowanej narcie. Po wyskoku obydwoma nartami skręca się (przy wysuniętej drugiej narcie do przodu) równocześnie w bok. Narodziny kręcenia typu Telemark i Krystiania. 1897r. – M. Zdarsky: Kształt krawędzi oraz „łukowaty kierunek toru” Krawędź narty jest częścią krzywej ukształtowanej w formie okręgu. Przez nacisk wykonywany na narty krzywa ta uzyskuje jeszcze większe podobieństwo do koła. Z tego kształtu krawędzi wynika już łukowaty kierunek toru. Dalej Zdarsky wskazuje na rolę dziobów nart dla rozpoczęcia skrętu. 1914r. – C.J. Luter: Łukowe oddziaływanie krawędziowanej narty Za pomocą pełnego wyrazu rysunku, który powraca w wielu jego książkach oraz udanego, z dzisiejszego punktu widzenia, sformułowania szeroko rozpropagowana została przynajmniej w literaturze, istota i sposób działania techniki radialnej. 1930r. – Marzenia Dahindena o totalnym ślizgu Josef Dahinden, człowiek który wynalazł „przeciwskręt” (1924r.). Już w roku 1930 jako pierwszy marzył o pełnym ślizgu w skręcie. Chodzi mu o, w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, ślizg wzdłużny w skręcie za pomocą „naostrzonych krawędzi” i „elastycznej sprężynującej konstrukcji” narty. 1934r. – Toni Ducia: Po prostu: Cofnąć nartę wewnętrzną! Doskonała instrukcja techniki carvingowej: „Narciarz cofa (...) jedynie (...) nartę wewnętrzną, krawędziuje nią do wewnątrz i wychyla się spokojnie poza nią na zewnątrz; przód narty zwrócony w kierunku ruchu kieruje ... teraz skrętem, „bezwładność” prowadzi ją dalej aż do końca bez żadnej pomocy ze strony narciarza”. 1936r. – Giovani Testa: Do przodu zawsze przed skrętem! Tak jak Ducia, również Testa rozumie znaczenie poprzedzającego kroku. „Wysunięcie do przodu powinno następować zawsze przed skrętem (...)”. 1940r. – Fritz Hoschek: „Ślizg zamiast hamowania” bez nauki skrętu z pługiem Fritz Hoschek – nauczyciel gimnastyki i medycyny sportowej ruchu, próbował w swoich Podstawach metody skrętu przejść od zjazdu z hamowaniem do zjazdu ze ślizgiem. W swojej ostatniej publikacji podaje on w 1940 roku jako naczelną zasadę: „Nie hamować, lecz ślizgać się – tak brzmi hasło. Szkoła ucząca wycinania łuku popełniła błąd opierając całą naukę jazdy na pługu i tym samym na hamowaniu podczas jazdy. Nowa nauka stosuje pług jako środek hamujący, jeżeli teren nie pozwala na wyjście ze skrętu, a więc na wąskich pasażach itp.” 1945r. – Giovani Testa: Cofnięcie przed skrętem „Przed skręceniem (w lewo) należy unieść się lekko na lewym kłąbie palucha stopy, wysunąć prawe ramię do przodu, a prawą stronę cofnąć do tyłu”. 1949r. – Skiing naturally: Mocno taliowane narty i wcześniejsza zmiana kroku Frank Harper prezentuje w tej książce rysunek niezwykle mocno taliowanych nart. Poza tym zaleca się zmianę kroku przed zmianą kierunku jazdy. 1950r. – Niemiecki program szkoleniowy nauki jazdy na nartach ze ślizganiem Niemiecki program szkoleniowy z roku 1950 opowiadał się przeciwko szkole jazdy łukiem oraz przeciwko technice jazdy z hamowaniem. Ślizganie jest naczelnym celem. 1957r. – Fritz Reichert: Przepowiednia supertaliowanych nart W 1957 roku Fritz Reichert opublikował w Lipsku pracę: Wpływ tali nart na zmianę kierunku jazdy podczas zjazdu. Wniosek: „Udało się dowieść, że zmiana kierunku jazdy podczas zjazdu wspomagana jest w sposób istotny kształtem narty (...) Sprowadza się to głównie do talii nart. Gdy następuje krawędziowanie i odciążanie, narta sama ślizga się w kształcie łuku”. Reichert zwraca ponadto uwagę na rolę przodów nart. Widzi również związek między tą techniką a osiąganą prędkością. W końcu sądzi, że (rok 1957) narty będą jeszcze o wiele bardziej wytaliowane. Karl Gamma: Poziome, a nie pionowe ruchy „Jeżeli przed kilkoma laty można było stwierdzić jeszcze mocno zaakcentowane ruchy pionowe, to stały się one dzisiaj ruchami zdecydowanie poziomymi”. W konsekwencji musi to prowadzić do szybszej zmiany krawędzi oraz użycia krawędzi. 1966r. – Pierwsze słoweńskie carvingi Zvone Debeljak zbudował mocno taliowane narty pod nazwą „kaninke”. Jubert definiuje technikę sterowania skrętem na krawędzi To, co w innych krajach takich jak Republika Federalna Niemiec dopiero stało się tematem w latach 80., Francuz Jubert objaśniał w swoich publikacjach 20 lat wcześniej. 1968r. – Skręt z wychyleniem staje się coraz bardziej popularny Pod koniec lat 60. i na początku 70. sposób jazdy z wychylaniem z górnej części ciała, a tym samym z energiczną zmianą krawędzi, znajduje coraz więcej zwolenników w Niemczech. 1977r. – Patent z regulowanym taliowaniem Inżynier dyplomowany Andrej Robi z firmy Elan opatentował carvingi („Servo” i :Retro”), w których można było za pomocą śruby rozszerzać przednią i tylną część narty. 1979r. – Technka narciarska mistrzów świata Książka Ole Larsona i Jamesa Majora dokumentuje jednoznacznie, iż alpejczycy nie stosują się już do zasad jazdy zgodnie z tradycyjną techniką kręcenia. 1981r. – Krawędziowanie przed kręceniem! Prof. Hans Zehetmayer przedstawia na kongresach oraz w różnych publikacjach nowoczesną techniką jazdy na nartach. Walter Kuchler: Jazda po idealnej linii „Aktywna jazda oraz swobodny sposób jazdy na nartach. Chodzi o sposób jazdy, w którym kontrolę prędkości oraz hamowanie osiąga się przez wybór kursu, przez utrzymywanie linii, a nie przez zsuwanie się na krawędziach lub poprzeczne ustawianie nart. Narta musi się ślizgać, wówczas narciarz jest w pełni zdolny do działania”. Reinhard Fischer: Propaguje szerokie, mocno taliowane narty Austriak Reinhard Fischer próbuje przekonać firmy narciarskie do mocno taliowanych nart. W 1991r. zaczyna własną produkcję nart (SNOWRIDER). 1983r. – Jugosłowiańska szkoła narciarska za stosowaniem technik alpejskich Od tego roku jugosłowiańska szkoła narciarska orientuje się konsekwentnie na jazdę na krawędziach – jazdę w przód. Coraz jaśniej formułuje w następnych latach odpowiednią technikę szkoleniową. 1984r. – Walter Kuchler: Idealny ślizg z kręceniem Książka Cyrk narciarski przedstawia cały szereg skretów rekreacyjnych i treningowych, które wymagają wcześniejszego kroku, wychylenia, idealnego ślizgu lub jazdy na talii. Monozopf, Quattro, pług kolejarski, skręt kolejarski, skręt biegowy, skręt wężowy. Georg Kassat przeciwko konwencjonalnemu kręceniu równoległemu Biomechanik z Munster zaleca sposób jazdy z wychylaniem, a mianowicie wychylanie z górnej części ciała. Już sam ten ruch w bok gwarantuje nowoczesny przebieg skrętu. Pierwsze carvingi w zjazdach alpejskich Stenmark startuje w slalomie równoległym na mocno taliowanych nartach. 1985r. – Wychylanie w szwajcarskim programie szkoleniowym W latach 60. był już skręt z wychylaniem, teraz szwajcarski program szkoleniowy uczynił z wychylania zasadę. 1986r. – Szwedzka szkoła narciarska i technika alpejska Ruch poziomy, koordynacja diagonalna, ustawienie narty na krawędzi w skręcie – szwedzka szkoła narciarska uczyniła tę technikę podstawą nauczania. 1987r. – Szwedzka szkoła narciarska demonstruje technikę alpejską Na kongresie Interski w 1987r. w Banf (Kanada) szwedzka szkoła narciarska pokazuje koordynację krzyżową (diagonalną) oraz poziome wyprowadzanie ruchu z biodra. 1988-1990r. – Walter Kuchler propaguje technikę alpejską W serii artykułów w magazynach sportowych przedstawia nową technikę alpejską od 1984-1985 oraz koncepcje szwedzkiej szkoły narciarskiej. Ole Christian Furuseth na nartach carvingowych Norweski narciarz występuje w Pucharze Świata w slalomie gigancie na mocno taliowanych nartach. 1992r. – Pierwsze narty carvingowe dla wszystkich Elan wypuszcza swoje narty o nazwie PARABOLIC, Kneisl narty ERGO, a Reinhard Fischer swoje narty SNOWRIDER oferując narciarzom pierwsze carvingi. Wiosna 1996r. – Wszystkie firmy prezentują narty carvingowe [9] 2. ZMIANY ZACHODZĄCE W OSTATNICH LATACH W NARCIARSTWIE ZJAZDOWYM Większość z jeżdżących i uczących obecnie instruktorów – nauczycieli, pierwsze szlify narciarskie zdobywała w Polsce. Na krótkich, wąskich i często źle przygotowanych do jazdy stokach. Dlatego też technika jazdy na nartach ma mniejsze lub większe pozostałości z tamtego okresu. Na ogół jest to przyzwoita jazda po muldach, lodzie, na urozmaiconych, stosunkowo trudnych technicznie, lecz krótkich trasach. Rzadkością było poczucie przestrzeni i pełnej szybkości na długich trasach zjazdowych, gdyż takich tras praktycznie u nas nie ma. Dawniej, niewiele osób mogło pozwolić sobie na dalekie wyjazdy na narty w wysokie góry, lodowce, rozbudowaną infrastrukturę, szybkie wyciągi, na długie i perfekcyjnie przygotowane trasy narciarskie. Wszystkie te elementy preferują opanowanie długich gigantowych skrętów, jazdę często szybką, ale w pełni kontrolowana, i co za tym idzie – zupełnie inną „FRAJDĘ” z uprawiania narciarstwa. Polskie ośrodki narciarskie przechodzą w ostatnich latach metamorfozę. Coraz częściej stosuje się sztuczne naśnieżanie, a przygotowanie tras narciarskich uległo znacznej poprawie i coraz częściej pozwala nam na jazdę na nartach w warunkach zbliżonych do europejskich standardów. Związana z nartami infrastruktura ulega ciągłemu rozwojowi. Chęć ludzi do korzystania z walorów gór powoduje powstawanie nowych kompleksów wyciągów i tras narciarskich, a organizatorzy wypoczynku dokładają wszelkich starań by były one jak najbardziej atrakcyjne – szerokie, dobrze przygotowane, sztucznie naśnieżone. Zmiany te pociągają za sobą zmiany w stylu jazdy na nartach – wzrosła szybkość jazdy, zmieniła się technika pokonywania zakrętów. Równolegle dokonywały się zmiany w sprzęcie narciarskim – postęp technologiczny i badania prowadzone przez firmy produkujące sprzęt owocowały coraz lepszymi i bardziej dostosowanymi do potrzeb użytkownika nartami, butami czy ubiorami.[8] W krajach alpejskich zmiany te dokonywały się systematycznie. Praktycznie od końca II wojny światowej, każdy nadchodzący sezon narciarski przynosił coś nowego. My przez wiele lat pozostawaliśmy z tyłu. Postęp jaki dokonywał się na świecie docierał do nas z opóźnieniem. Na ekranie telewizora mogliśmy oglądać to czym dysponował cały świat, a nasze „białe szaleństwo” ograniczało się do stania w kolejkach i karkołomnych zjazdów po dzikich, zapuszczonych i nie przygotowanych trasach. Miało to w sobie sporo uroku, ale wypracowana w ten sposób technika jazdy na nartach musiała różnić się od światowego poziomu. Chcąc jednak nawiązać do światowej czołówki powinniśmy uczyć się od najlepszych, od tych, którzy mają od nas większe doświadczenie. Podczas szkoleń narciarskich prowadzonych na różnych poziomach zaawansowania, a w szczególności w trakcie szkoleń na stopnie instruktorskie, spotyka się wielu młodych ludzi, szkolonych już gdzieś, u kogoś, mających wysokie mniemanie o swoim „ślizganiu się” na nartach. Techniczne umiejętności prezentowane przez nich pozostawiały jednak często wiele do życzenia. 3. „FRAJDA” JAKO WAŻNY ELEMENT ROZWOJU NARCIARSTWA Zmieniają się trasy narciarskie, zmienia się sprzęt, podejście i ideologia. Zmienia się młodzież, i chcąc czegoś ją nauczyć, instruktor musi się sam zmienić, a im zaoferować to, co w chwili obecnej w dziedzinie techniki narciarskiej jest aktualne. Z historii wiemy, iż powstanie narciarstwa miało niewiele wspólnego z przyjemnością, którą dzisiaj nazywamy białym szaleństwem. Góry ujarzmiane były powoli – polowania i wędrówki zimą bez rakiet śnieżnych były w terenie górskim niemożliwością. Jednak w miarę upływu czasu, człowiek zaczął odnajdywać w ześlizgiwaniu się i w możliwości poruszania się po tym białym puchu przyjemność oraz możliwość klasycznej, sportowej rywalizacji. Gdyby nie było tej wielkiej frajdy, przyjemności i rywalizacji, to czy narciarstwo w dniu dzisiejszym byłoby tym czym jest na tak wysokim poziomie? Czy do produkcji nart wprowadzano by materiały i technologie wprost z laboratoriów wojskowych i kosmicznych? Z zapartym tchem śledzimy i obserwujemy zmagania wyczynowców, ale czy tylko możliwość perfekcyjnego pokonania slalomu pociąga nas do uprawiania narciarstwa? Na twarzach większości pędzących na nartach ludzi widzimy RADOŚĆ – jest to radość z wykonywanego wysiłku, uczucia młodości, odreagowywania i zapomnienia codziennych trosk i trudów, nabierania kondycji fizycznej i psychicznej. Jest to przecież mknięcie, frunięcie, ślizganie się po puchu z uczuciem pędu wiatru na twarzy. PRĘDKOŚĆ – jest tym, co pociąga najodważniejszych, a za pomocą nart mogą ją czuć w bezpośredni sposób. Jest to WOLNOŚĆ – czym mocniej, pewniej, swobodniej będziemy z niej korzystać, tym więcej FRAJDY z niej wyciągniemy. W chwili obecnej, na początku XXI wieku gonitwa i bieganina udziela się praktycznie wszystkim. Życie nabiera tempa. Szybkie sportowe samochody. Autostrady, na których coraz to rzadziej spotkać można klasyczny, wypieszczony samochodzik. Trochę nas to przeraża, ale cały świat w swoim zwariowaniu w którąś stronę pędzi. Coraz więcej osób chce korzystać z życia. Chce również jeździć na nartach, ale oni już nie chcą przez lata próbować, uczyć się, doskonalić, szlifować swoich umiejętności. Oni od razu chcą jeździć. W moim odczuciu stanowi to istotna przyczynę tak dynamicznego rozwoju snowboardu w ostatnich latach. Wielu deskarzy przyciągnęła do snowboardu możliwość szybkiego osiągnięcia relatywnie wysokiego poziomu umiejętności w stosunkowo krótkim czasie. Zaoferowano im także zadowolenie z jazdy i przynależność do stworzenia wokół tego sportu subkultury. Carving stwarza więc możliwość zaistnienia dla narciarzy w nowych trendach, bez przechodzenia na deskę, dając im jednocześnie pewien handicap wynikający z ich umiejętności narciarskich. 4. CARVING I JEGO INNOWACJE Carving jest znaczącym kierunkiem rozwoju narciarstwa. Jest swego rodzaju modą, nowym stylem bycia. Jego ekstremalna forma kreuje wygląd i sposób zachowania się jej zwolenników. Ale carving, to nie tylko ekstremalnie wykonywane skręty z biodrem ocierającym się o śnieg. To szeroka gama nowych zmienionych geometrycznie nart, powstałych na skutek wieloletnich prac konstruktorów, praktyków i teoretyków narciarstwa. Zmieniona konstrukcja nart ułatwia wykonywanie skrętów, szczególnie o średnim i długim promieniu. Zwiększa to komfort jazdy i stwarza możliwości stosowania nowych, łatwiejszych i skuteczniejszych technik narciarskich. Propozycje ze strony producentów sprzętu carvingowego, dają nam szeroką gamę nart i stwarzają możliwości wyboru i doboru odpowiedniego dla nas sprzętu. Propozycje przedstawiane przez firmy narciarskie opisują, do jakiego rodzaju narciarstwa dane narty zostały skonstruowane. Daje to możliwość dokładniejszego, niż w nartach tradycyjnych, dopasowania ich do techniki i dynamiki jazdy przez narciarzy reprezentowanej. Przy konstruowaniu nart carvingowych została odwrócona jedna z podstawowych zasad narciarstwa. To nie my swoją techniką jazdy dopasowujemy się do nart – to techniczne i konstrukcyjne parametry nart dopasowywane są do tego, czego oczekujemy po dzisiejszym narciarstwie. Aby bardziej zrozumieć zasady funkcjonowania carvingu i różnice w stosunku do nart tradycyjnych, należy zwrócić uwagę na taliowanie nart, czyli tzw. Promień bocznej krzywizny narty. Zwiększenie taliowania nart umożliwiło wykonanie ciętego skrętu o mniejszym promieniu, wykorzystującego jedynie ustawienie nart pod kątem do płaszczyzny śniegu. Czym większe taliowanie nart, większy kąt pochylenia nart i uwarunkowane siłą odśrodkową ich wygięcie, tym mniejszy promień skrętu, a jazda bardziej ekstremalna. Wykonywany w ten sposób skręt na nartach carvingowych i jego promień zależeć będzie od: promienia bocznej krzywizny nart (taliowania nart), kąta jaki w trakcie jazdy występuje między nartą a podłożem, siły docisku narty w jej środkowej części, twardości narty i jej wygięcia. Skręt wykonywany na tak ułożonych i prowadzonych nartach, pozwala na jazdę śladem ciętym, a co najważniejsze, maksymalne wykorzystanie siły odśrodkowej działającej na narciarza w trakcie skręcania. Siła ta jest podstawowym elementem i warunkiem funkcjonowania techniki narciarskiej początku XXI wieku.[7] 5. CARVING W PRAKTYCE Jak założenia powyżej mają się do rzeczywistości? Reklamówki firmowe przedstawiają carving w bardzo korzystnym świetle, jest to zrozumiałe ze względów komercyjnych. Ale, czy ma to wiele wspólnego z praktyką? Na podstawie wrażeń zebranych od osób jeżdżących na nartach carvingowych, można mówić o zaletach i wadach tych nart: ZALETY CARVINGU: · Nowe uczucie przyjemności – skręt z nowym ułożeniem ciała. · Tak, jak w snowboardzie możliwość maksymalnego wychylenia się do wewnątrz skrętu. · Ułatwienie pracy narty w skręcie – daje większe jej czucie. · Przy łatwiejszym prowadzeniu nart – odczucie większej przyjemności z ich pracy. · Łatwość wchodzenia w skręt bez aktywnego obrotowego impulsu skrętnego. · Jazda na nartach śladem ciętym. · Kontrolowane skręty na dużych prędkościach. · Skręty o średnim i dużym promieniu, stają się dziecinną zabawą. · Łatwiej skręca się w ciężkim śniegu. · Dobrze trzymają na twardych, sztucznie naśnieżanych trasach. WADY CARVINGU: · Źle trzymają na ekstremalnie stromych stokach. · Na mocno nachylonych stokach, w końcowej części skrętu, zbytnio podjeżdżają pod stok, powodując u początkujących narciarzy zachwianie równowagi i możliwość utraty kontroli nad nartami. · Narty szybko reagują na utratę pozycji w skręcie. · Większe siły działające w skręcie – każdy błąd ustawienia ciała w czasie skrętu okupiony jest większą pracą. · Może wzrastać niebezpieczeństwo krawędziowania nart w jeździe na wprost. · Narty nie zawsze pasują do uchwytów w wagonikach narciarskich i bagażników samochodowych. Wszystkie, przedstawione wyżej wrażenia, są spostrzeżeniami indywidualnymi. Dlatego też, sugestie z nich płynące, mogą lecz nie muszą być zgodne z wrażeniami innych osób. Stanowią one pewną odnośnię i mają na celu wyrobienie właściwej opinii – opartej na faktach, a nie na barwnych reklamówkach producentów nart. 6. ELEMENTY WAŻNE W TECHNICE CARVINGOWEJ W opanowywaniu techniki carvingowej, zwrócić uwagę należy na następujące elementy: · Prowadzenie nart śladem ciętym. · Rozpoczęcie skrętu. · Siły działające w skręcie. · Pozycja narciarza. 6.1 PROWADZENIE NART ŚLADEM CIĘTYM Zacznijmy od umiejętności prowadzenia nart śladem ciętym. Pozwólmy więc, bez większego angażowania się z naszej strony (za wyjątkiem utrzymywania równowagi i balansowania kolanami) nartom samym jechać i zakręcać. Odpowiedzmy sobie na pytanie – jak one same potrafią jechać? Na małej prędkości stojąc w pozycji równoległej – szerokiej, bawmy się kolanami pochylając oba raz w jedną, raz w drugą stronę. Złączając je ze sobą, tworząc „X”, lub dając je na zewnątrz, robiąc z nóg „beczkę”. Zobaczmy, co stanie się z nartami? W jaki sposób będą jechać? W którą stronę pojadą? Jak szybko zareagują? Jaki ślad po sobie zostawią? Czy się ślizgają bokiem? Czy wycinają i tną łuki widoczne na śniegu? Bawmy się w ten sposób i wyczuwajmy jak narty jadą, skręcają i tną. Ile pracy wykonują za nas, ile pracy nam zostawiają. Zwiększajmy prędkość i wychylenie w skręcie. Podczas pierwszych zjazdów, jeździmy bez kijków narciarskich. Pamiętamy bowiem, że kije w narciarstwie tradycyjnym, pomagają podczas odciążenia wykonywanego na początku skrętu. Brak ich zredukuje nasze chodzenie góra – dół i odruchy związane z tradycyjnym rozpoczynaniem skrętu (odciążenie, skrętny ruch stóp, kolan, rotacje).Jazdę nową techniką porównajmy do jazdy motocyklem. Starajmy się maksymalnie dociskać narty w trakcie jazdy do śniegu, a wykonywane skręty regulować przez wychylenie i balansowanie ciałem.[12] 6.2 ROZPOCZĘCIE SKRĘTU Szczególnym elementem, nad którym powinno się pracować, który jest kluczem do prawidłowego wykonania skrętu, jest moment i sposób jego rozpoczęcia. Tradycyjna technika, gro swoich działań opiera na sposobie rozpoczęcia skrętu. Z uwagi na konstrukcję nart tradycyjnych i trudność wprowadzenia ich w skręt – technika te, daje nam wiele możliwości odciążenia nart i obracania ich w celu łatwiejszego rozpoczęcia skrętu. Przy nartach carvingowych rozpoczęcie skrętu jest znacznie ułatwione (budowa nart). Nie musimy nart odciążać, wręcz przeciwnie, żeby narty te prawidłowo wprowadzić w skręt, należy odwrócić całą sytuację. Rozpoczynając skręt dociśnięcie nart i sterowanie ułożeniem ich krawędzi, według zasad podanych wyżej, pozwoli nam na pewne wprowadzenie ich w skręt i dalsze sterowanie ich ślizgiem wzdłuż krawędzi. „Wycinanie” skrętu można rozpocząć na kilka sposobów, w zależności od techniki i sposobu jazdy nam osobiście odpowiadającemu. Można płynnie i delikatnie przejść z krawędzi na krawędź, stopniowo dociskając narty. Pamiętajmy o nie obracaniu ich, ale o ciągłym i pewnym staniu na nartach. Jedynie, delikatne „puszczenie” krawędzi, pomoże nam w rozpoczęciu i sterowaniu skrętem. Wówczas zaczniemy trochę „dryfować”, a jazda nasza będzie zbliżona do tradycyjnej. Pewne i dynamiczne wejście na krawędzie nart, spowoduje podobną ich reakcję. Rządni wrażeń narciarze, rozpoczną w ten sposób jazdę ekstremalną, pełną popisów zręcznościowych i wytrzymałościowych. Jazda w ekstremalnym wychyleniu, daje możliwość pełnego wyżycia się, zarówno fizycznego jak i emocjonalnego. Oba te sposoby, jak i cała gama, zachowań pomiędzy nimi, dają możliwość nowego odnalezienia się dla wielu z nas. Wystarczy tylko spróbować, znaleźć trochę czasu i chęci na postawienie nowych kroków. 6.3 SIŁY DZIAŁAJĄCE W SKRĘCIE Pozwólmy nartom jechać, my dopasowujemy się do nich i do sił lepiej wyczuwalnych w skrętach carvingowych. Siła odśrodkowa, która jest ważnym elementem nowej techniki, musi być przez nas dobrze zrozumiana i odpowiednio wykorzystana. Wzór F=mv2/r mówi nam, od czego zależna jest wartość siły odśrodkowej: masy narciarza, prędkości jazdy, wartości promienia wykonywanego skrętu. Parametry te mogą być takie same zarówno w tradycyjnej, jak i w carvingowej technice. Narciarz nadal waży tyle ile ważył, może jechać szybciej, lub wolniej, wykonywać skręty o dużym, średnim, lub małym promieniu.[10] Zmienia się jednak narzędzie którym wykonujemy skręty. Narty carvingowe, pozwalają nam na większy zakres wykorzystania siły dośrodkowej. Wzór podany wyżej pozwoli na określenie wartości siły odśrodkowej w sytuacji kiedy dysponujemy stałym punktem zaczepienia. W narciarstwie sytuacji takich praktycznie nie spotykamy (idealnie wycięty skręt carvingowy, na idealnie twardym podłożu). W narciarstwie musimy brać pod uwagę dryfowanie, ześlizgiwanie się narciarza z wyznaczonego przez narty toru jazdy. Związane jest to z niewystarczającym krawędziowaniem, zmienną twardością podłoża, konstrukcją nart, ostrością krawędzi, itp. W nartach carvingowych tor naszej jazdy zbliżony będzie do toru geometrycznego, opisanego na krawędzi i talii nart. Zapewnia to mocniejsze oparcie się stóp na krawędziach nart, przejmowanie większych obciążeń siłą odśrodkową i pozwala nam na pokonywanie skrętów z większą prędkością w większym wychyleniu. 6.4 POZYCJA NARCIARZA W SKRĘCIE Pozycja narciarza w narciarstwie carvingowym, uzależniona jest od jego indywidualnych upodobań. Każdy z nas ma możliwość wyboru stylu techniki jazdy, odpowiadającej naszym psychicznym, fizycznym i estetycznym upodobaniom. Aby jednak wyboru tego dokonać w sposób godny i nie kolidujący z zasadami poruszania się na nartach, należy wiedzieć o paru szczegółach: · Frontalna pozycja – z uwagi na zmniejszoną rotację stóp i kolan przy wykonywanych skrętach, pozycje rotacyjne i kontrrotacyjne zmniejszyły swoje znaczenie. Pozycja frontalna jest pozycją łatwiejszą, zdrowszą, ochronną dla naszego organizmu, jednocześnie zapewniającą nam więcej emocji z wykonywanych zjazdów. · Szerokie, równoległe ustawienie nart – pomaga w krawędziowaniu i przyjmowaniu głębszej pozycji dośrodkowej (kolanami, biodrem lub całym ciałem). · Ruchomy, pracujący staw skokowy – jeżdżąc na nartach opieramy się piszczelami na językach butów. Wielu narciarzy jeździ bez odpowiedniego wykorzystania butów narciarskich. Buty nie służą jedynie do zablokowania stawu skokowego, lecz również do dynamicznego przekazywania sił i obciążeń z narciarza na narty. Obniżenie pozycji bez pochylenia kolan do przodu (zgięcie w stawie skokowym), dociśnięcia piszczeli do języków w butach narciarskich, wygięcia i reakcji cholewki butów, powoduje „siadanie na tyłach”. Przy zwiększonej sile odśrodkowej w skręcie, ciągnie to za sobą nieprawidłową pracę, obślizgiwanie się nart, szybkie zmęczenie narciarza i negatywne wrażenia z jazdy. · Środek ciężkości: - w płaszczyźnie strzałkowej najbardziej komfortowe i najmniej męczące, jest utrzymywanie pozycji zrównoważonej, tzn. nie wychylonej w przód i nie odchylonej do tyłu; odchylenia i wychylenia stosowane są w jeździe sportowej w celu przyspieszenia, jak i w skrętach sytuacyjnych; wymaga to jednak dużej wytrzymałości i sprawności fizycznej, - w płaszczyźnie czołowej ruchy związane z przyjmowaniem pozycji dośrodkowej związane są z kompensowaniem siły odśrodkowej; mocniejsze krawędziowanie wywołuje wystąpienie większej siły odśrodkowej, a tym samym, głębszą pozycję dośrodkową przez nas przyjętą. · Ręce i kijki narciarskie – możemy jeździć z kijkami lub bez. Możemy wbijać je przy rozpoczęciu skrętu, lub używać ich do balansowania i ułatwienia zachowania równowagi. Ręce możemy mieć przed sobą, z boku lub opuszczone. Możemy dotykać nimi śniegu podczas wykonywania skrętów. Jeździmy tak jak lubimy i chcemy, jak jest nam łatwiej i przyjemniej. Wybieramy taki sposób jazdy, jaki zapewni nam pełnię wrażeń i możliwość wyładowania się fizycznego i emocjonalnego. 7. OPANOWANIE TECHNIKI CARVINGOWEJ Narty carvingowe, pozwalają nam na szybkie dojście do jazdy na nartach ustawionych równolegle. W zależności od warunków nauczania, do wykonania podstawowego skrętu równoległego możemy dojść trzema drogami: · Skręcanie w pozycji równoległej. · Skręcanie w pozycji płużnej. · Skręcanie wywołane w pozycji płużnej, a zakończone w pozycji równoległej. Przedstawione wyżej drogi doprowadzić mogą do opanowania podstawowego skrętu równoległego, tz. Skrętu wykonywanego we wszystkich fazach na nartach równoległych, na stokach o różnym nachyleniu, ze średnią i dużą prędkością na niemal wszystkich gatunkach śniegu, oraz o różnym promieniu. Po opanowaniu tej podstawowej formy poruszania się na nartach carvingowych przejść można do innych form, takich jak: carving komfortowy, zachowawczy, fun carving, race carving, czy carving w głębokim śniegu. Celem końcowym, będzie wykonanie czystego skrętu ciętego, zwanym czystym carvingiem. 8. PODSTAWY NA NARTACH CARVINGOWYCH Aby ruszyć z miejsca i pokonać całą drogę, która prowadzi do swobodnego carvingowania, musimy zapoznać się ze sprzętem. Stojąc na stoku w „pełnym rynsztunku”, rozpocznijmy od ćwiczeń wykonywanych w miejscu. Przez naciskanie piszczelami na języki butów sprawdzamy: jak cholewka buta ugina się pod naciskiem? Jak uruchomić staw skokowy? Jak ruszyć nogą, aby ruch ten nastąpił? Jak trzeba pochylić kolana, aby narty ustawić na krawędziach? Wykonanie paru obrotów przestępowaniem, podejście bokiem, choinką, przekładanki oswoją z nowa długością nart i wyższą pozycją. Ślizgi na nartach, ich krawędziach w skos stoku i zabawa kolanami, (tym razem w jeździe) pokaże jak narty reagują na nasze ruchy. Pochylenie kolan do stoku – ustawia narty na krawędziach, stabilizuje jazdę, podkręca kierunek jazdy pod stok, wyhamowuje prędkość. Odchylenie kolan od stoku – ustawia narty płasko, wprowadza je w ześlizg, destabilizuje jazdę, odkręca kierunek jazdy od stoku, zwiększa prędkość. Po wykonaniu tych prostych ćwiczeń przechodzimy do nauki zmiany kierunku jazdy. Umiejętność ta jest podstawą bezpiecznego poruszania się po trasach narciarskich. Kontrola prędkości i wykonywanych skrętów w narciarstwie carvingowym w mniejszym stopniu wykonana jest poprzez hamowanie, a w większym poprzez regulowanie promienia skrętu. 9. PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY NA NARTACH CARVINGOWYCH Skręt ten, ze względu na sposób prowadzenia nart, może być wykonany w sposób: - cięty – wówczas kiedy narty poruszają się wzdłuż krawędzi, bez ześlizgu, - ślizgowy – kiedy to piętki nart zataczają większy łuk od dziobów nart w trakcie wykonywania skrętu, - hamujący – kiedy narty przemieszczają się bocznie w trakcie wykonywanego skrętu. Ze względu na warunki terenowe i umiejętności narciarza może nastąpić łączenie ww. sposobów wykonania skrętu. Podczas wykonywania skrętu można płynnie przechodzić ze śladów ślizgowych od ciętych i odwrotnie. Jazda na nartach, ich prowadzenie uzależnione jest od indywidualnych upodobań narciarza i terenu po którym się porusza. Technika wykonania skrętu, wywodzi się z techniki klasycznego skrętu równoległego z pewnymi modyfikacjami: - „bardziej poszerzona” pozycja, - ograniczone ruchy środka ciężkości góra – dół, - szybsze „włożenie się” w skręt, z wyraźnym skierowaniem kolan do środka. Pozwala to na wywołanie skrętu poprzez zmianę zakrawędziowania, bez odciążenia nart, a przez to na zredukowanie do minimum bocznego przemieszczania się nart, a więc prowadzenie ich śladem ślizgowym, czy nawet hamującym. O to właśnie w carvingu chodzi, by narty jechały do przodu.[12] 9.1 PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY A. POPRZEZ SKRĘCANIE W POZYCJI RÓWNOLEGŁEJ · Skręty do stokowe w pozycji równoległej. - Jazda na nartach w pozycji zrównoważonej, równoległej – szerokiej. Z najazdu w skos stoku, pochylanie kolan do stoku. Ćwiczenie wykonywane z jednej i drugiej strony. Jeżeli kąt ustawienia nart w stosunku do ustawienia śniegu się zwiększa, wówczas promień wykonywanego łuku się zmniejsza. Należy obserwować ślady pozostawione na śniegu. - Jazda na nartach jw. Zmieniając ustawienie ciała (pozycja niska, wysoka, wąska, szeroka). Zwrócić uwagę na zmianę w zakresie ruchu kolan i bioder przy różnych ustawieniach ciała. - Jazda na nartach jw. Zmieniać prędkość i kąt najazdu, aż do linii spadku stoku. Za każdym razem podjeżdżać możliwie najdalej pod stok. · Skręty w pozycji równoległej blisko linii spadku stoku. - Stojąc w miejscu na wypłaszczeniu terenowym w linii spadku stoku pochylać kolana w jedną i drugą stronę, sprawdzić krawędziowanie nart. Wykonać podpierając się kijami i bez podpierania. - Najechać na linię spadku stoku w pozycji równoległej, szerokiej. Pochylając kolano lub kolana w jedną stronę docisnąć narty do śniegu. Po wykonaniu krótkiego skrętu odwrócić sytuację i rozpocząć skręcanie w przeciwnym kierunku. Zwrócić uwagę na równe ustawienie tułowia i panowanie nad prędkością. - Zmieniać częstotliwość ruchów. · Głębsze skręty w pozycji równoległej. - Skręcając blisko linii spadku stoku, wydłużyć wykonywane skręty. Stopniowo oddalać się od linii spadku stoku. Wykonanie kolejnych skrętów rozpocząć delikatnym przejściem z krawędzi na krawędź. Stopniowo zwiększać nacisk na narty, aż do pewnego, szybkiego i zdecydowanego przejścia z krawędzi na krawędź. - Wykonując skręty o średnim i dużym promieniu zmieniać pochylenie kolan i biodra do wewnątrz skrętu. Obserwować zmiany reakcji nart i wpływ na zmianę promienia skrętu. Opierać się na zewnętrznej narcie, wewnętrznej używać do utrzymania równowagi. - W trakcie wykonywania skrętu bawienie się kolanami i biodrem podkręcając skręt, lub go nie dokręcając. · Skręty w pozycji równoległej o zmiennym promieniu. - Jazda skrętami o możliwie małym promieniu. Daje się zauważyć iż wykorzystując jedynie taliowanie nart i krawędziowanie nie można wykonać skrętu o dowolnie małym promieniu. Należy pomóc nartom i obrócić je wykorzystując do tego celu aktywny obrót zewnętrznym kolanem i mniejsze lub większe odciążenie góra – dół. - Jadąc długimi skrętami, zacieśniamy kolejne skręty, do zatrzymania się włącznie. - Jazda skrętami o zmiennym promieniu. Wykonując rytmiczne skręty przeplatamy je kilkoma krótszymi lub dłuższymi skrętami. - Jazda skrętami o zmiennym promieniu, na stokach o różnym nachyleniu i śniegach o różnej konsystencji. B. POPRZEZ SKRĘCANIE W POZYCJI PŁUŻNEJ · Skręty w pozycji płużnej blisko linii spadku stoku. - Stojąc w miejscu przyjąć pozycję płużną. Rozpychając piętki nart, zmieniać szerokość ustawienia ich tyłów. - W pozycji jw. jadąc wzdłuż linii spadku stoku. Przez rozpychanie piętek nart regulować prędkość jazdy, do zatrzymania się włącznie. - Stojąc w miejscu przyjąć pozycję płużną. Przez ugięcie nogi w kolanie i naciśnięcie piszczelą na język buta narciarskiego, przenieść ciężar ciała na tę nartę. Czynność powtórzyć kilkakrotnie uginając raz jedno, raz drugie kolano. - Wykonać powyższe ćwiczenie jadąc w pozycji płużnej wzdłuż linii spadku stoku. Zakręcać aż do podjazdu pod stok i zatrzymania się. Powtórzyć to w jedną i drugą stronę. Zmieniać pochylenie zewnętrznego kolana do wewnątrz. Obserwować pracę narty i pozostawiony przez nią ślad na śniegu. - Jadąc w pozycji płużnej wzdłuż linii spadku stoku przenosić ciężar ciała z narty na nartę. Wykonać kilka skrętów blisko linii spadku stoku. Prędkość regulować przez zmianę szerokości prowadzenia tyłów nart i zmianę promienia wykonywanego skrętu. · Skręty w zwężonej pozycji płużnej blisko linii spadku stoku. - Wykonując skręty blisko linii spadku stoku, w pozycji płużnej, stopniowo rozszerzać prowadzenie dziobów nart i zawężać prowadzenie tyłów, przechodząc w ten sposób do pozycji równoległej – szerokiej. Używanie kijów pomoże w utrzymaniu rytmu i odciążeniu. - W trakcie wykonywania skrętów zwiększać nacisk na zewnętrzną nartę i jej zakrawędziowanie. Sterować prędkością jazdy przez zmianę promienia skrętu. - Stopniowo oddalać się od linii spadku stoku. C. POPRZEZ SKRĘTY WYWOŁANE W POZYCJI PŁUŻNEJ, A KOŃCZONE W POZYCJI RÓWNOLEGŁEJ · Skręt w pozycji płużnej mniej więcej do linii spadku stoku, następnie przejście do pozycji równoległej. - Stojąc w miejscu przyjąć pozycję płużną. Rozpychając piętki nart, zmieniać szerokość ustawienia ich tyłów. - Jazda na nartach w pozycji zrównoważonej, równoległej – szerokiej. Z najazdu w skos stoku, pochylanie kolan do stoku. Ćwiczenie wykonywane w jedną i drugą stronę. Jeżeli kąt ustawienia nart w stosunku do płaszczyzny śniegu się zwiększa, wówczas promień wykonywanego łuku się zmniejsza. Obserwować ślady pozostawione na śniegu. - Skręt rozpoczynamy w pozycji płużnej. Stopniowo przenosimy ciężar ciała na nartę zewnętrzną przejeżdżając w ten sposób przez linię spadku stoku. W momencie, kiedy pewnie i stabilnie stoimy na narcie zewnętrznej, nartą wewnętrzną dojeżdżamy lub ją dostawiamy do ustawienia równoległego – szerokiego. Kończymy skręt jw. jadąc w pozycji równoległej – szerokiej podjeżdżając pod stok. - Wykonując kolejne skręty staramy się skracać czas jazdy pługiem przechodząc do pozycji równoległej w momencie przekraczania linii spadku stoku. · Skręt w pozycji płużnej, z przejściem do pozycji równoległej przed dojściem do linii spadku. - Zacieśnianie skrętów przez mocniejsze zakrawędziowanie (kolanami, biodrem) i silniejszy nacisk na nartę zewnętrzną. Przejście do pozycji równoległej przed przekroczeniem linii spadku stoku. - Zwiększając tempo wykonywanych skrętów, zbliżać się do linii spadku stoku, co ułatwi prowadzenie nart w pozycji równoległej – szerokiej. Należy mniej zaznaczyć pozycję płużną, a do wykonania skrętu bardziej używać pracy kolan i nacisku na narty. - Kijami można wspomagać przejście z pozycji płużnej do równoległej i używać ich do zachowania rytmu. - W wykonywanych skrętach stopniowo oddalać się od linii spadku stoku. Przedstawione wyżej drogi, są propozycjami schematycznymi, pomagającymi w wyborze kolejnych kroków na drodze do nabycia umiejętności jazdy podstawowym skrętem równoległym. Kroki te, mogą być zmieniane i dopasowywane do indywidualnych predyspozycji uczniów (fizycznych, psychicznych), jak i do terenu na którym odbywają się zajęcia. IV. ZAKOŃCZENIE Nauczanie techniki narciarskiej nie powinno być samoistnym celem, jest bowiem jednym z elementów składających się na kształtowanie osobowości. Nauczając narciarstwa, nie należy zatem zapominać, że obok doskonalenia motoryki mamy wiele szans wzbogacenia życia emocjonalnego, dostarczenia wartości poznawczych, a także przygotowania ucznia do życia społecznego. Ograniczając uczenie się do opanowania techniki narciarskiej , możemy doprowadzić do traktowania naszego ucznia jak mechanicznej zabawki, którą trzeba dobrze wyregulować. Nauczyciel nie jest dziś już tylko sprawnym demonstratorem ćwiczeń narciarskich i dla spełnienia jego obowiązków nie wystarczy jedynie wysoka sprawność jazdy na nartach. Nauczanie narciarstwa – podobnie jak i innych czynności ruchowych – to przede wszystkim proces psychologiczny, który wymaga znacznie więcej niż tradycyjnych umiejętności zorientowanych na technikę, a obejmuje kompetencje pedagogiczne, metodyczne i społeczno – dydaktyczne. Dobry pedagog nauczając sprawnego zjazdu na nartach, będzie również zwracał uwagę ucznia na piękno krajobrazu, szlachetność współdziałania i rozwijanie jego pragnień do stałego samodoskonalenia. Uczenie się techniki jazdy na nartach to konfrontacja ucznia zarówno ze środowiskiem naturalnym, jak i z poglądami innych ludzi w tym nauczyciela. Środowisko naturalne dostarcza mu informacji o nachyleniu stoku, ślizgu nart, gatunku śniegu itp., nauczyciel wybiera spośród wielu te informacje, które zbliżają ucznia do celu. Celem zaś jest sprawne zachowanie się w tych nowych i obcych dla ucznia warunkach i rozwiązanie określonego, stojącego przed uczniem zadania np. możliwie szybkiego zjazdu między bramkami slalomu. Przed przystąpieniem do nauczania narciarstwa należy przede wszystkim pamiętać o tym, że: „Narciarstwo to zabawa! Narciarstwo to radość! Narciarstwo to przygoda!” i że właśnie te emocjonalne elementy decydują o wyborze przez ucznia narciarstwa jako czynnika kształtującego jego osobowość. Chciałbym zwrócić uwagę na tempo zachodzących zmian w otaczającym nas świecie. Zmienia się jego obraz, zmieniamy się my sami. Zmienia się nasze zachowanie, myślenie, zmieniają się nasze obyczaje. Wiele dziedzin naszego życia dynamicznie się rozwija zmuszając nas do nieustannej aktywności i kontroli nadchodzących zmian i nowości. Jeszcze kilka lat temu CARVING był zagadką. Zarówno dla konstruktorów, producentów, jak i użytkowników, Wielu zastanawiało się, czy temat ten traktować poważnie. Dla wielu carving był olśnieniem otwierającym oczy na prostotę poruszania się na nartach. Dzisiaj carving jest głównym kierunkiem rozwoju narciarstwa, rozumianym nie tylko jako odrębny styl i moda, lecz również jako ułatwienie poruszania się na nartach zarówno dla początkujących , jak i zaawansowanych narciarzy. Główną jednak zaleta carvingu jest jego filozofia, dająca narciarzom możliwość swobodnego wyboru formy i sposobu poruszania się na dwóch deskach. Dająca totalną wolność ubioru, wyglądu i zachowania się, co z pewnością odpowiadać będzie nadchodzącym pokoleniom. V. PIŚMIENNICTWO 1. Chojnacki K.; Drogi ewolucji współczesnego narciarstwa, Wydawnictwo Skryptowe AWF, Kraków, 1992 r. 2. Chojnacki K.; Indywidualizacja procesu dydaktycznego a nauczanie systemowe na przykładzie narciarstwa, Zeszyty Naukowe AWF, Kraków 1987 r. 3. Gracz J.; Kongres w Grenoble, Sport Wyczynowy 1992 r. 4. Gracz J.; Narciarstwo w wychowaniu fizycznym i sporcie, Zeszyty Naukowe AWF, Kraków 1990 r. 5. Haczkiewicz B.; Czynniki warunkujące przyrost sprawności narciarskiej, AWF Wrocław 1969 r. 6. Krasicki S.; Narciarstwo Zjazdowe, Wydawnictwo Skryptowe AWF, Kraków 1994 r. 7. Lesiewski J.; Postępy w nauczaniu narciarstwa a sposoby wzmocnień słownych, AWF Wrocław 1991 r. 8. Masłowski K., Stanisławski Z.; Skręt, Rytm, Tempo – Narciarstwo Zjazdowe dla każdego, Kraków 1996 r. 9. Ogorzałek M.; Carving – nowy kierunek rozwoju narciarstwa; Wrocław 1998 r. 10.Program nauczania narciarstwa zjazdowego; Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów Narciarstwa Polskiego Związku Narciarskiego, Kraków 1996 r. 11.Strzyżewski S.; Proces Kształcenia i Wychowania w Kulturze Fizycznej, Warszawa 1996 r. 12.Rebajn M. (tłum.); Niemiecki Program Nauczania Jazdy na Nartach Carvingowych, 1996 r. uzupełnienie do Niemieckiego Planu Nauczania Narciarstwa Alpejskiego, 1992 r. 13.Zeszyty Metodyczne PZN; „Metodyka Nauczania” Kraków 1986 r. 14.Ziemilski A., Młodzikowski G.; Narciarstwo – zarys encyklopedyczny, Sport i Turystyka, Warszawa 1957 r. SPIS TREŚCI WSTĘP..................................................................................................................... 1 I. ZARYS HISTORII NARCIARSTWA............................................................ 5 II. METODYKA ................................................................................................... 13 1. EMOCJE A UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA.............................................. 13 1.1. NASTAWIENIA........................................................................................... 14 1.2. MOTYWACJE............................................................................................. 14 1.3. LĘKI............................................................................................................ 15 2. INSTRUKTOR – NAUCZYCIEL.................................................................. 17 NARCIARSTWA................................................................................................. 17 3. WYMIANA INFORMACJI POMIĘDZY...................................................... 19 INSTRUKTOREMA UCZNIEM........................................................................ 19 3.1 PROCES NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH............................... 19 3.2 MOWA WEWNĘTRZNA............................................................................. 22 4. BŁĘDY I ICH KOREKTA ............................................................................. 24 5. DYDAKTYCZNE ZASADY NAUCZANIA ................................................ 25 6. METODY NAUCZANIA NARCIARSTWA ................................................ 28 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE .......................................................................... 31 8. ORGANIZACJA SZKOLENIA..................................................................... 33 9. NAUCZANIE DZIECI ................................................................................... 35 10. BEZPIECZEŃSTWO NA ZAJĘCIACH..................................................... 36 10.1 ZAPOBIEGANIE URAZOM NARZĄDU RUCHU................................... 39 11. UCZENIE SIĘ NARCIARSTWA AMOTORYKA CZŁOWIEKA........... 40 12. NARCIARSTWO – ĆWICZENIE RÓWNOWAGI CIAŁA...................... 40 13. UCZENIE SIĘ I NAUCZANIE NARCIARSTWA JAKO PROCES DOSKONALENIA KOORDYNACJI RUCHÓW............................................... 42 14. RYTMRUCHÓWWNARCIARSTWIE ZJAZDOWYM......................... 45 15. CECHYMOTORYCZNOŚCI LUDZKIEJ, A PROCES UCZENIA SIĘ NARCIARSTWA................................................................................................. 46 16. SPOŁECZNE ASPEKTY PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA NARCIARSTWA................................................................................................. 48 17. NAUCZYCIEL A GRUPA.......................................................................... 49 18. INTERAKCJEWGRUPIE ......................................................................... 51 III. TECHNIKA – CARVING ........................................................................... 54 1. KALENDARIUMEWOLUCJI CARVINGU................................................ 54 2. ZMIANY ZACHODZĄCEWOSTATNICH LATACHWNARCIARSTWIE ZJAZDOWYM..................................................................................................... 58 3. „FRAJDA” JAKOWAŻNY ELEMENT ROZWOJU NARCIARSTWA..... 59 4. CARVING I JEGO INNOWACJE ................................................................. 61 5. CARVINGWPRAKTYCE............................................................................ 62 6. ELEMENTYWAŻNEWTECHNICE CARVINGOWEJ ............................ 63 6.1 PROWADZENIE NART ŚLADEM CIĘTYM............................................... 64 6.2 ROZPOCZĘCIE SKRĘTU........................................................................... 64 6.3 SIŁY DZIAŁAJĄCE W SKRĘCIE................................................................ 65 6.4 POZYCJA NARCIARZA W SKRĘCIE........................................................ 66 7. OPANOWANIE TECHNIKI CARVINGOWEJ............................................ 67 8. PODSTAWY NA NARTACH CARVINGOWYCH..................................... 68 9. PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY NA NARTACH CARVINGOWYCH............................................................................................. 69 9.1 PODSTAWOWY SKRĘT RÓWNOLEGŁY .................................................. 69 IV. ZAKOŃCZENIE .......................................................................................... 73 V. PIŚMIENNICTWO......................................................................................... 75