Kliknij i ściągnij pracę w pdf. Potem możesz drukować. Poniżej wersja bez ilustracji. Narciarstwo zjazdowe Sylwia Bobula – absolwentka Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, instruktor narciarstwa zjazdowego, instruktor tenisa stołowego, nauczyciel wychowania fizycznego. Zawartość artykułu: 1. Wstęp ...................................................................................................................... 3 2. Rys historyczny ....................................................................................................... 3 3. Technika .................................................................................................................. 5 3.1. Przemieszczanie się w terenie płaskim .......................................................... 6 3.2. Zwroty.............................................................................................................. 7 3.2.1. Zwrot z przestępowaniem ................................................................... 7 3.2.2. Zwrot przez przełożenie dziobów........................................................ 7 3.2.3. Zwrot podskokiem............................................................................... 8 3.3. Bezpieczne upadanie ..................................................................................... 8 3.4. Podnoszenie się ............................................................................................. 9 3.5. Podchodzenie ................................................................................................. 9 3.5.1. Podejście krokiem zwykłym................................................................. 9 3.5.2. Podejście schodkowaniem ............................................................... 10 3.5.3. Podejście rozkrokiem ........................................................................ 10 3.6. Jazda w linii spadku stoku ............................................................................ 11 3.7. Jazda w skos stoku ...................................................................................... 12 3.8. Zmiana kierunku jazdy z przestępowaniem.................................................. 13 3.9. Krok łyżwowy ................................................................................................ 13 3.10. Pług ............................................................................................................. 14 3.11. Łuki płużne .................................................................................................. 14 3.12. Ześlizgi ........................................................................................................ 15 3.12.1. Ześlizg skośny ................................................................................. 16 3.12.2. Ześlizg zaokrąglony ......................................................................... 16 3.12.3. Ześlizg boczny ................................................................................. 16 3.13. Skręty .......................................................................................................... 16 3.13.1. Skręt stop......................................................................................... 16 3.13.2. Skręt dostokowy............................................................................... 17 3.13.3. Skręt z półpługu ............................................................................... 17 3.13.4. Skręt z poszerzenia kątowego ......................................................... 17 3.13.5. Skręt równolegly NW........................................................................ 18 3.13.6. Śmig bazowy.................................................................................... 19 3.13.7. Skręt równoległy – opanowanie jazdy na krawędziach ................... 20 3.13.8. Śmig ................................................................................................. 20 4. Zabawy i ćwiczenia doskonalące technikę jazdy na nartach............................... 21 4.1. Zabawy dotyczące pierwszego kontaktu z nartami na śniegu..................... 21 4.2. Zabawy dotyczące chodzenia i ślizgania się na nartach ............................. 23 4.3. Zabawy dotyczące nauki podchodzenia pod górę ...................................... 24 4.3.1. Zabawy dotyczące podchodzenia „jodełką” .................................... 24 4.3.2. Zabawy dotyczące schodkowania .................................................... 24 4.4. Zabawy dotyczące nauki zjazdu na wprost ................................................. 25 4.5. Zabawy dotyczące nauki jazdy wyciągiem................................................... 26 4.6. Zabawy z unoszeniem jednej narty w czasie zjazdu z góry oraz dotyczące nauki zmiany kierunku jazdy przestępowaniem ........................................... 26 4.7. Zabawy dotyczące zjazdu na wprost przez specjalnie wybudowane lub dobrane przeszkody terenowe ..................................................................... 28 4.8. Zabawy dotyczące nauki jazdy pługiem i łuków płużnych ........................... 28 4.9. Zabawy ze współzawodnictwem, doskonalące poruszanie się na płaskim terenie; podchodzenie, zjazd na wprost, zatrzymania i zmiany kierunku jazdy.............................................................................................................. 30 5. Bezpieczeństwo .................................................................................................... 33 5.1. Wypadki z winy nauczyciela, wypadki z winy ćwiczącego ........................... 33 5.2. Jazda wyciągiem .......................................................................................... 35 5.3. Bezpieczeństwo związane z wyposażeniem ................................................ 36 6. Bibliografia ............................................................................................................ 37 Załącznik 1 – Dekalog narciarza........................................................................... 38 1.Wstęp Liczba chętnych do uprawiania białego szaleństwa wciąż wzrasta, dlatego, Drodzy Nauczyciele Instruktorzy, chcę podzielić się z Wami swoimi doświadczeniami dotyczącymi nauki jazdy na nartach dzieci w wieku szkolnym. 2.Rys historyczny Pierwsze wzmianki o nartach pojawiły się już w połowie XVI wieku: Wacław Dyamantowski i Jan Piotr Sapieha używają polsko brzmiącego wyrazu w opisach potyczek oddziałów Stefana Batorego z wojskami rosyjskimi (Stanisławski Z., 2005). Pierwszy raz nazwa narciarstwo, pochodząca od słowa narty, została użyta przez Leopolda Świerza w jego artykule pt. Wycieczka do Morskiego Oka 14 maja 1892 roku. Artykuł zamieszczony został w Pamiętniku Towarzystwa Tatrzańskiego (Lipoński W., 1987). Inne źródła podają, że za formalną datę narodzin narciarstwa polskiego przyjmuje się grudzień 1888 roku – Stanisław Barabasz opisuje we Wspomnieniach narciarza (Stanisławski Z., 2005), że sporządził sobie narty, udając się na polowanie w okolice Jasła. Narty te powstały według wskazówek zasłyszanych od Sybiraków. Tak więc słowo narty przyjęło się u nas wyśmienicie, zaczęto go nawet uważać za wyraz czysto polski, a tak naprawdę zapożyczono je z języka rosyjskiego, w którym oznaczało długie, wąskie sanki ciągnięte przez psy. Termin narty był używany w tym samym znaczeniu, co wyraz łyże. Formy sportowe narciarstwa najwcześniej pojawiły się w biegach, które wywodzą się z narciarstwa utylitarnego. Można domniemywać, że narty na ziemiach polskich były używane znacznie wcześniej niż sugerują to wzmianki w literaturze. Na terenach polskich, obok nart ślizgowych, występowały narty błotne i karple. Używane były przede wszystkim na polowaniach, więc w okolicach lesistych i mocno zaśnieżonych. Narty wykorzystywane w armii, łowiectwie i leśnictwie odrodziły się w latach osiemdziesiątych XIX wieku dzięki rodzącemu się ruchowi sportowo-turystycznemu. Tu należy pokłonić się wymienionemu wyżej Stanisławowi Barabaszowi – w 1901 roku osiadł na stałe w Zakopanem, gdzie został dyrektorem szkoły zawodowej – wśród młodzieży szkolnej propagował narciarstwo. Ta właśnie szkoła rozpoczęła pierwszą w Polsce produkcję nart. Pierwszym przewodnikiem narciarskim był Klimek Bachleda. W Karpatach Wschodnich jako pierwszy na nartach jeździł zarządca Lasów Państwowych Marian Małaczyński, który wspólnie z Józefem Schnaiderem propagował posługiwanie się nartami w służbie leśnej. s. 4 2 stycznia 1907 roku we Lwowie z inicjatywy Romana Kordysa, Zygmunta Klemensiewicza i Tadeusza Smoluchowskiego powstaje pierwsze stowarzyszenie narciarskie pod nazwą Karpackie Towarzystwo Narciarskie (KTN). Oddziały stowarzyszenia powstały także w Przemyślu i Krakowie. W lutym 1907 roku powstał w Zakopiański Oddział Towarzystwa Narciarskiego powołany przez Stanisława Barabasza, Mariusza Zaruskiego i Mieczysława Karłowicza. Później KTN przekształcił się w odrębne stowarzyszenie pod nazwą Tatrzańskie Towarzystwo Narciarzy. Zakopiański oddział narciarzy przekształca się w jeden z najbardziej zasłużonych klubów narciarskich pod nazwą Sekcja Narciarska Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. W Bielsku towarzystwo „Beskidenvereins” tworzy również swoją sekcję narciarską. Pierwsze zawody zostały zorganizowane przez lwowski klub „Czarni” w biegach płaskich i biegu zjazdowym (1907/1908 r.). Towarzystwa narciarskie istniejące przed pierwszą wojną rozpoczęły starania o utworzenie organizacji nadrzędnej, plany upadły jednak z chwilą wybuchu wojny. W okresie międzywojennym nastąpił znaczny rozwój organizacji narciarstwa – w latach 1922/1923 zostaje utworzona Komisja Sportowa PZN. W roku 1924 w Chamonix powstaje Międzynarodowa Organizacja Narciarska (FIS), która przyznaje Polsce organizacje zawodów FIS w Zakopanem w 1929 roku. Zawody te zostały uznane za I Mistrzostwa FIS i dzięki świetnej organizacji przyniosły Polsce dużo rozgłosu. W efekcie tego przyznano nam organizację Mistrzostw Świata w Zakopanem w 1939 roku. Przyczyniły się do tego również liczne starty naszych zawodników w ważniejszych imprezach narciarskich (między innymi Stanisława Marusarza, który zdobył 2. miejsce w skokach na Mistrzostwach Świata w Lahti w 1938 roku). Był to największy sukces okresu międzywojennego. Nie należy zapominać o wielokrotnych Mistrzach Polski w konkurencjach klasycznych i zjazdowych: Bronisławie Czechu czy Helenie Marusarzównie. Wspaniale rozwijające się narciarstwo polskie zostało zahamowane wybuchem wojny. W okresie powojennym w konkurencjach klasycznych narciarskich mistrzostw Polski triumfuje Stanisław Marusarz. Objawia się też nowy talent – Stanisław Dziedzic – akademicki mistrz świata z 1947 roku z Davos. W konkurencjach alpejskich znaczące nazwiska to: Anna Bujakówna, Barbara Grochowska, Jan Gąsienica-Ciaptak i Jan Daniel-Krzeptowski (odnoszący sukcesy w konkurencjach klasycznych). W 1953 r. wprowadzono się zawody o memoriał Bronisława Czecha i Heleny Marusarzówny. Wchodzą one do kalendarza najważniejszych imprez międzynarodowych. Do największych sukcesów z tego okresu należy brązowy medal olimpijski Franciszka Gąsienicy-Gronia w kombinacji norweskiej (Cortina, 1956 r.). Kolejne mistrzostwa świata odbyły się w Zakopanem w 1962 r. Jedyny medal dla Polski zdobył tam Antoni Łaciak i był to medal srebrny. s. 5 Sukcesy reprezentantów Polski w latach siedemdziesiątych: Stanisław Gąsienica-Daniel – MŚ 1970 r., Szczyrbskie Jezioro: brązowy medal w skokach Andrzej Bachleda – MŚ 1970 r., Val Gardena: brązowy medal w kombinacji alpejskiej Wojciech Fortuna – IO 1972 r., Sapporo: złoty medal w skokach Andrzej Bachleda – MŚ 1974 r., St. Moritz: srebrny medal w trójkombinacji Józef Łuszczek – MŚ 1978 r., Lahti: złoty i brązowy medal w biegach na 15 i 30 km Piotr Fijas – MŚ 1979 r., Planica: brązowy medal Dorota Tlałka – MŚ 1982 r., Schladming-Haus: IV miejsce i 1985 r. Bormio: VI miejsce Małgorzata Tlałka – IO 1984 r. Sarajewo: VI miejsce w slalomie Andrzej Bachleda – IO 1998 r., Nagano: junior, VI miejsce w kombinacji alpejskiej Tak doszliśmy do naszej narodowej dumy – Adama Małysza i jego najważniejszych osiągnięć: • 1998 r. – IO, Nagano: 51. na skoczni normalnej, 52. na dużej • 2002 r. – IO, Salt Lake City: 3. na skoczni normalnej, 2. na dużej • 2001 r. – MŚ, Lahti: 1. na skoczni normalnej, 2. na dużej • 2003 r. – MŚ, Predazzo: 1. na skoczni normalnej, 1. na dużej • 2001/02 r. – Puchar Świata: 1. miejsce • 2002/03 r. – Puchar Świata: 1. miejsce • 2002/03 r. – Puchar Świata w Lotach Narciarskich: 3. miejsce • 2000/01 r. – Puchar Świata w Lotach Narciarskich 2. miejsce • 2000/01 r. – Turniej Czterech Skoczni: 1. miejsce 3.Technika Pozycja narciarza (pozycja podstawowa), właściwe ułożenie ciała podczas jazdy na nartach umożliwiają utrzymanie równowagi, wykonywanie ruchów potrzebnych do zmiany kierunku jazdy. Narty należy ustawić równolegle do siebie w odległości około 20 do 30 cm, ciężar ciała rozłożyć jednakowo na obie narty. Nogi muszą być ugięte tak, aby goleń opierał się na języku buta, kolana muszą być rozstawione tak szeroko, jak narty i znajdować się nad przednim uchwytem wiązania, biodra – nad stopami. Wzrok kierujemy przed siebie, ramiona rozluźnione, wysunięte w przód, dłonie nieco szerzej od tułowia na wysokości bioder, kijki ułożone są równolegle do siebie, skierowane grotami w dół. s. 6 Rys. 1 Pozycja podstawowa Podczas nauki w trakcie jazdy pozycję podstawową musimy często zmieniać, podwyższając ją lub obniżając. Praktyczne rady dla nauczyciela Zmiany pozycji najłatwiej przećwiczyć podczas stania na płaskim terenie. Jakich błędów unikać? • Uginania nóg tylko w kolanach. • Odchylania tułowia do tyłu. • Ułożenia stóp zbyt blisko siebie. • Kierowania kolan do siebie. • Nadmiernego pochylenia tułowia do przodu. • Unoszenia ramion zbyt wysoko. • Opuszczania ramion zbyt nisko. 3.1. Przemieszczanie się w terenie płaskim Krok zwykły – wykonuje się w formie chodu, a więc przesuwając raz prawą, raz lewą nartę do przodu. Ciężar ciała przenoszony jest na nartę przesuniętą w przód. Tułów jest lekko przesunięty do przodu. Kroki wspomagane są naprzemianstronnym wbijaniem kijków i odepchnięciem (lewa ręka, prawa noga i odwrotnie). Efekt poślizgu uzyskamy przez odepchnięcie się kijami, kij wbijamy na wysokości wiązania wysuniętej narty. s. 7 Rys. 2 Krok zwykły Bezkrok – jest przydatny na terenie płaskim i lekko opadającym. Polega na równoczesnym odpychaniu się dwoma kijkami, narty są ustawione równolegle, dzioby nart na tej samej wysokości. Uzyskujemy wtedy ciągły poślizg. Rys. 3 Bezkrok 3.2. Zwroty 3.2.1. Zwrot z przestępowaniem Zaliczany jest on do najprostszych zwrotów na płaskim lub lekko nachylonym terenie. Jest to zwrot polegający na wielokrotnym odstawianiu jednej narty i dostawianiu drugiej. Piętki nart pozostają cały czas w tym samym miejscu i stanowią oś obrotu. Osią obrotu mogą być również dzioby nart. Wbite kijki służą jako podparcie. Rys. 4 Zwrot z przestępowaniem 3.2.2. Zwrot przez przełożenie dziobów Jest trudniejszy. Narty ustawiamy równolegle na szerokość tzw. swobodnego stania, tułów skręcamy w zamierzonym kierunku. Aby zapewnić sobie równowagę, kije należy wbić za sobą szeroko, ciężar ciała przenosimy na nartę zewnętrzną zamierzonego zwrotu, piętkę narty wewnętrznej opieramy na śniegu tuż przy dziobie narty zewnętrznej,obracamy ją w kierunku przeciwnym i kładziemy na śniegu równolegle do drugiej narty. Następnie musimy obciążyć tę przełożoną nartę, obrócić i dostawić do niej drugą nartę. s. 8 Rys. 5 Zwrot przez przełożenie dziobów Praktyczne rady dla nauczyciela • Zwrot na stoku rozpoczynamy nartą dolną. • Im stok bardziej stromy, tym wyżej unosimy piętkę narty górnej. 3.2.3. Zwrot podskokiem Należy do zwrotów najtrudniejszych. Wymaga dynamiki i dobrej koordynacji. Stojąc na nartach ustawionych równolegle, należy wykonać energiczny podskok z obrotem nart, wspomagany równoczesną rotacją ciała. Rys. 6 Zwrot podskokiem 3.3. Bezpieczne upadanie Nauka bezpiecznego upadania służy między innymi do wytworzenia automatycznych reakcji zwiększających bezpieczeństwo naszych podopiecznych. Przed upadkiem należy przyjąć jak najniższą pozycję, odchylić się nieznacznie do tyłu, w stronę stoku, rozluźnić mięśnie, narty starać się ułożyć bezpiecznie niżej siebie. s. 9 Rys. 7 Bezpieczne upadanie Jakich błędów unikać? • Upadania na ręce. • Upadania najpierw na kolana. • Upadania do przodu. • Siadania na tyłach nart. 3.4. Podnoszenie się Jeśli narty nie wypięły się, należy ułożyć je równolegle poniżej tułowia, poprzecznie do linii spadku stoku, podciągnąć narty pod siebie, zakrawędziować, następnie wbić kijki w śnieg powyżej górnej narty i trzymając jedną rękę na uchwytach, drugą przy talerzykach – podciągnąć się w górę i wstać. 3.5. Podchodzenie 3.5.1. Podejście krokiem zwykłym … czyli takim, jak chodziliśmy po terenie płaskim. Musimy pamiętać o przytupywaniu nartą wykroczną i wspieraniu się na kijkach, co utrudnia poślizg narty wstecz. Na bar- dziej stromym stoku przy podchodzeniu w skos stoku musimy mocniej zakrawędziować narty. s. 10 3.5.2. Podejście schodkowaniem To najczęściej spotykany i stosowany sposób podejścia. Stoimy w poprzek linii spadku stoku, narty są ustawione równolegle do siebie. Kolejno odstawiamy nartę górną i dostawiamy do niej nartę dolną, wspieramy się przy tym na kijkach. Przy stromym stoku należy mocniej zakrawędziować narty. Rys. 8 Podchodzenie schodkowaniem Jakich błędów unikać? • Nierównoległego ustawienia nart. • Ustawienia nart wzdłuż linii spadku stoku. • Ustawiania nart na dolnych krawędziach. • Nie należy odstawiać narty równocześnie z kijem. 3.5.3. Podejście rozkrokiem Należy ustawić się twarzą do stoku, narty rozstawić na kształt litery „v”, kolana skierować lekko do wewnątrz, aby utrzymać zakrawędziowanie nart. Kije wbijamy naprzemianstronnie i wspieramy się na nich. s. 11 Rys. 9 Podejście rozkrokiem 3.6. Jazda w linii spadku stoku Pozycją wyjściową jest pozycja podstawowa. Najlepiej wybrać takie ukształtowanie terenu, które umożliwi swobodne rozpoczęcie jazdy, czyli swobodne stanie przed zjazdem i dogodne zatrzymanie się na wypłaszczeniu. Narty należy ustawić na szerokość bioder, wzdłuż linii spadku stoku, jednakowo je obciążyć. Tułów pochylić nieznacznie do przodu, odepchnąć się kijkami i rozpocząć jazdę. Jeśli jazdę rozpoczynamy na stoku, to stojąc w poprzek stoku, wbijamy kijki poniżej dolnej narty, ale na tyle daleko, żeby nie zahaczyć o nie dziobami nart po wykonaniu zwrotu. Najlepiej wykonać zwrot z przestępowaniem, oczywiście w kierunku linii spadku stoku. Kiedy przestaniemy wspierać się na kijkach – ruszymy. Warto wiedzieć Prędkość na stoku o jednakowym nachyleniu narasta tylko do pewnej wielkości. Jazda w linii stoku jest najszybszym sposobem zjazdu, nie należy więc robić niczego, co mogłoby ją zakłócić. Jakich błędów unikać? • Rozglądania się na boki. • Niejednakowego obciążenia nart. • Zbyt małego ugięcia nóg. s. 12 3.7. Jazda w skos stoku Trudniejsza technicznie, mimo że wolniejsza. Rozpoczynając jazdę, należy przyjąć układ dostokowy. Układ ten zmieniamy w zależności od nachylenia stoku, im bardziej stromy stok, tym bardziej pogłębiona pozycja dostokowa. W układzie dostokowym stoimy w poprzek stoku, narta dolna jest bardziej obciążona, zakrawędziowanie nart jest zwiększone, biodra i kolana skierowane są do stoku, tułów nieznacznie skręcamy i pochylamy w dół stoku. Rys. 10 Jazda w skos stoku Warto wiedzieć Dobre zakrawędziowanie uzyskamy, gdy obciążymy nartę na całej długości. Aby uzyskać taki efekt, należy stać na całych stopach i podudziami naciskać na języki butów. Jakich błędów unikać? • Braku zakrawędziowania nart. • Braku kontroli prędkości. • Ustawienia tułowia i rąk w stronę stoku. s. 13 3.8. Zmiana kierunku jazdy z przestępowaniem Należy do najprostszych i najłatwiejszych sposobów zmiany kierunku jazdy. Jadąc w skos stoku, należy przenieść ciężar ciała na nartę dolną, zwiększyć jej zakrawędziowanie, unieść dziób narty górnej i odstawić ją nożycowo, przenieść ciężar ciała na odstawioną nartę i dostawić do niej nartę odciążoną, tak by uzyskać pozycję równoległą. Powtarzamy ten element aż do momentu uzyskania oczekiwanego kierunku jazdy. Rys. 11 Zmiana kierunku jazdy z przestępowaniem Jakich błędów unikać? • Bocznego obsuwania się narty. • Odchylonej pozycji. 3.9. Krok łyżwowy Krok ten wykorzystuje się do przyspieszenia jazdy w terenie płaskim i na łagodnym stoku. Jadąc z małą prędkością, odstawiamy jedną z nart dziobem w skos w przód, odbijamy się energicznie z drugiej narty, która tym samym zyskuje miano zakrocznej. Ciężar ciała przenosimy na nogę wykroczną i uzyskujemy poślizg, następnie płynnym ruchem dołączamy nartę zakroczną (nie kładziemy jej na śniegu) i cyklicznie powtarzamy ruch. Odpychając się kijkami, uzyskujemy dodatkowe przyspieszenie. Rys. 12 Krok łyżwowy s. 14 3.10. Pług Służy do regulowania szybkości jazdy, do zatrzymania się. Przygotowuje uczniów do skrętów wykonywanych w kątowym ustawieniu nart. Jadąc w linii spadku stoku, należy rozsunąć tyły nart, dzioby pozostawić na jednakowej wysokości. Jeśli zbliżymy do siebie kolana, czyli skierujemy je do wewnątrz – zakrawędziujemy narty. Chcąc zahamować, należy mocno krawędziować i szerzej rozsunąć tyły nart. Rys. 13 Pług Jakich błędów unikać? • Nierównomiernego obciążania nart. • Równoległego rozsuwania nart. • Zbyt płaskiego prowadzenia nart. • Zbyt dużego cofnięcia bioder. • Prostych nóg. 3.11. Łuki płużne Jadąc pługiem, większe obciążenie jednej z nart i zakrawędziowanie jej powoduje zmianę kierunku jazdy. Obciążamy nartę zewnętrzną zamierzonego skrętu. Dzięki zmianom obciążenia nart i powtarzającym się cyklom ruchowym wykonamy jazdę łukami płużnymi. s. 15 Rys. 14 Łuki płużne Praktyczne rady dla nauczyciela Naukę najlepiej prowadzić na stoku łatwym, o łagodnym spadku, skoncentrować się na skuteczności wykonania, nie wymuszać perfekcyjności. Naszym celem było oswojenie się ze sprzętem, opanowanie przemieszczania się, opanowanie bezpiecznej jazdy na łatwych i przygotowanych stokach. W dalszej części przejdziemy do opanowania skrętów równoległych, gdyż ciągła jazda łukami płużnymi jest po prostu męcząca. 3.12. Ześlizgi Praktyczne rady dla nauczyciela Należy dobrać dobrze przygotowany stok, w miarę możliwości – równomiernie opadający. Twardy śnieg ułatwi rozpoczęcie ześlizgu. Ześlizgi skośne powinno się łączyć z jazdą w skos stoku. s. 16 Żeby opanować jazdę na krawędziach, konieczne jest nauczenie naszych podopiecznych szybkiego zatrzymania się i kontroli prędkości. Rodzaje ześlizgów: • ześlizg skośny, • ześlizg zaokrąglony, • ześlizg boczny. Ześlizg służy do wytracania szybkości i wysokości w jeździe w skos stoku (lub w linii spadku stoku) do zatrzymania. 3.12.1. Ześlizg skośny Jadąc w skos stoku, zmniejszamy zakrawędziowanie nart, efekt taki uzyskujemy przez ułożenie kolan (odwiedzenie ich) od stoku, prędkość ześlizgu regulujemy zakrawędziowaniem nart. 3.12.2. Ześlizg zaokrąglony W trakcie jazdy w skos stoku zmniejszamy zakrawędziowanie, w momencie rozpoczęcia ześlizgu rozpoczynamy rotację nóg. Prędkość i kierunek kontrolujemy wielkością zakrawędziowania i rotacją. 3.12.3. Ześlizg boczny Pozycją wyjściową jest układ dostokowy. Należy obniżyć pozycję i zmniejszając zakrawędziowanie nart, rozpocząć ześlizg. Prędkość należy regulować wielkością zakrawędziowania. 3.13. Skręty 3.13.1. Skręt stop Skręt stop służy do natychmiastowego zatrzymania się. Opanowanie go jest pomocne w momencie, gdy na stoku pojawia się przeszkoda. Skręt stop można wykonywać, jadąc w linii spadku stoku lub w skos stoku. Polega on na dynamicznym odciążeniu WN, rotacji nóg takiej, by ustawić narty w poprzek kierunku jazdy, mocno je zakrawędziować. s. 17 3.13.2. Skręt dostokowy Skręt ten poprzedza rozpoczęcie skrętu odstokowego. Należy przyjąć układ dostokowy, rozpocząć jazdę, odciążyć narty i wywołać skręt rotacją nóg. Kontynuować skręt aż do zatrzymania. Pamiętajmy o tym, aby układ dostokowy przyjmować odpowiednio do nachylenia stoku. 3.13.3. Skręt z półpługu Skręt ten łączy elementy jazdy w pozycji kątowej i jazdy równoległej. W pierwszej części skrętu wykonujemy półpług, gdyż jazda pługiem w skos stoku nie jest zbyt naturalna. Odsuwamy do półpługu górną nartę, obciążamy nartę dolną, narta górna odsuwana jest w momencie podwyższenia pozycji. Następnie obciążamy obydwie narty, rozpoczynamy skręt. Po przejechaniu linii spadku stoku łączymy narty do układu równoległego. Kontynuujemy skręt i stopniowo obniżmy pozycję. Rys. 15 Skręt z półpługu 3.13.4. Skręt z poszerzenia kątowego Jest to w zasadzie udoskonalenie skrętu z półpługu, polegające na wbiciu kijka w momencie odciążenia. Kątowe ustawienie narty oraz wbicie kijka ułatwiają nam rozpoczęcie skrętu. Narta dolna jest obciążona, podczas odciążenia odsuwamy nartę zewnętrzną do półpługu, obciążamy obydwie narty, rozpoczynamy skręt. Kijek wbijamy w pozycji wysokiej, równocześnie zaczynamy obracać się do układu równoległego. s. 18 Rys. 16 Skręt z poszerzenia kątowego 3.13.5. Skręt równolegly NW Aby łatwiej skręcić, należy narty odciążyć. Współcześnie odciążenie to nazywamy odciążeniem nisko – wysoko (NW). Jadąc w skos stoku, wbijamy kijek, wykonujemy odciążenie NW, odciążenie nart powoduje zatrzymany w odpowiednim momencie wyprostny ruch nóg. Następnie rotacją nóg wprowadzamy narty w skręt, przyjmujemy układ dośrodkowy, po uzyskaniu zamierzonego kierunku jazdy powtarzamy cykl ruchowy. Rys. 17 Skręt równolegly NW s. 19 Jakich błędów unikać? • Zbyt małego zakrawędziowania nart. • Pochylenia wewnętrznego barku do środka skrętu. • Obciążenia narty wewnętrznej skrętu. • Pochylenia i skręcenia tułowia do środka skrętu. • Usztywnienia nogi zewnętrznej. • Zbyt gwałtownego obrotu nart. • Rozpoczęcia skrętu od rotacji bioder. • Kątowego ustawienia nart podczas skrętu. • Zbyt obszernej pracy rąk, opuszczania rąk. 3.13.6. Śmig bazowy Wykonując śmig, jedziemy blisko linii spadku stoku. Tułów pozostaje prawie nieruchomo, zachowując prawie prostopadłe ułożenie barków względem linii spadku stoku. Wykonujemy krótki skręt dostokowy, który kończy się obniżeniem pozycji i mocnym zakrawędziowaniem nart. Wbijamy kijek i wykonujemy odciążenie. Wprowadzamy narty w skręt dzięki ruchowi skrętnemu nóg. Kontynuujemy skręt, po przejechaniu linii spadku stoku powtarzamy cykl ruchowy. Śmig charakteryzuje się dużą częstotliwością ruchu. Śmig pozostawia ślad ślizgowy, a na stokach o większym nachyleniu – ślad hamujący. Rys. 18 Śmig bazowy s. 20 3.13.7. Skręt równoległy – opanowanie jazdy na krawędziach Jest to doskonalsza forma skrętu równoległego NW. Skręt ten należy do podstawowych w jeździe na nartach. Kojarzy się z dużą prędkością, jazdą na krawędziach, jazdą rekreacyjną i sportową. Wykonujemy go bez odciążenia lub z odciążeniem przez odbicie (ze zmianą krawędzi jako impulsem skrętnym). Siła odśrodkowa wymaga odpowiedniego ustawienia ciała narciarza. Wykorzystując tę siłę, przenosimy tułów w kierunku zamierzonego skrętu i zmieniamy krawędzie. Rys. 19 Skręt równoległy Warto wiedzieć W skrętach równoległych to właśnie jazda na krawędziach powoduje nabieranie prędkości. 3.13.8. Śmig W trakcie jazdy blisko linii spadku stoku wykonujemy krótkie skręty doskokowe zakończone mocnym zakrawędziowaniem nart. Wykorzystując odbicie z wbitego kijka, wprowadzamy narty w skręt poprzez zmianę krawędzi. Prostując nogi, dociążamy narty, kontynuujemy skręt do linii spadku stoku. Śmig wykonany w taki sposób nie wymaga zmiany wysokości pozycji. s. 21 Rys. 20 Śmig 4.Zabawy i ćwiczenia doskonalące technikę jazdy na nartach 4.1. Zabawy dotyczące pierwszego kontaktu z nartami na śniegu Cel zabaw: oswojenie z nartami i obserwacja poślizgu nart na śniegu Uczestnictwo: zabawy nożna przeprowadzać indywidualnie lub z niewielką grupą Miejsce: teren płaski i stok o bardzo małym nachyleniu z wypłaszczeniem 1. Każde dziecko holuje swoje narty. Przebieg zabawy: dzieci ustawiają swoje narty na śniegu (teren płaski/równoległy) w jednym kierunku. Instruktor pomaga dzieciom zaczepić pętle kijków o wiązania. Następnie dzieci ciągną swoje narty przodem lub tyłem, obserwując jednocześnie ich zachowanie na śniegu Odmiana zabawy: gdy zabawa przeprowadzana jest w grupie, można zaproponować dzieciom spacer z ciągnięciem nart w rzędzie jedno za drugim. Należy wyznaczyć jedno dziecko, które będzie przewodnikiem prowadzącym pozostałe dzieci swoją wymyśloną trasą (z omijaniem przeszkód) s. 22 Praktyczne rady dla nauczyciela Zwróć uwagę na bezpieczne odstępy między dziećmi. 2. Narty jadą same. Przebieg zabawy: ustawienie grupy – jak w zabawie poprzedniej, z tym że na szczycie stoku o małym nachyleniu. Dzieci ustawiają narty równolegle do linii spadku stoku i kolejno puszczają je na dół, obserwują jednocześnie ich zachowanie się w czasie zjazdu Odmiana zabawy: aby uatrakcyjnić zabawę, dzieci mogą posadzić na nartach swoją ulubioną zabawkę, np. pluszowego misia Praktyczne rady dla nauczyciela Dzieci puszczają narty kolejno na sygnał instruktora i biegną po swoje narty dopiero, gdy wszystkie narty znajdą się na dole. 3. Ćwiczenia w parach, „wytrącanie z równowagi”. Ważne W zabawie tej należy zwrócić uwagę na bezpieczne upadanie. Pamiętajmy o tym, że jest to opracowanie w większości dla nauczycieli wychowania fizycznego. W pierwszych ćwiczeniach dotyczących kontaktu ze śniegiem i sprzętem możemy wykorzystać i zmodyfikować wiele pomysłów z lekcji wychowania fizycznego. Należy tylko zwrócić uwagę na to, by nie było zbyt długich przerw w ćwiczeniach – dzieci nie mogą stać bezczynnie. Wskazane jest, by były cały czas w ruchu. Nawet, gdy chcemy zrobić, np. „wyścigi numerów” (w butach rozpiętych i zapiętych) dzieci czekające na swoją kolej mogą wykonywać dodatkowe zadania, np. podskoki, trucht w miejscu, wymachy ramion, przysiady itd. s. 23 4.2. Zabawy dotyczące chodzenia i ślizgania się na nartach Cel zabaw: przyzwyczajenie dzieci do nart, poruszania się na nich, obracania i do ruchu ślizgowego Uczestnictwo: zabawy te można przeprowadzać w niewielkich grupach (max. 10 dzieci), a niektóre można przeprowadzać indywidualnie Miejsce zabawy: teren płaski Praktyczne rady dla nauczyciela Przed przystąpieniem do przeprowadzania tych zabaw należy sprawdzić sprzęt i uczyć dzieci od pierwszych zajęć prawidłowego przypinania nart, czyszczenia spodów butów narciarskich ze śniegu, prawidłowego ustawienia nart na śniegu, tak aby przy ich przypinaniu nie odjeżdżały. 1. „Kto dojdzie do mnie w zapiętych nartach i z kijami?”. Nauczyciel-instruktor oddala się na niewielką odległość od grupy. 2. „Otoczcie instruktora jak Indianie”. 3. „Zobaczymy, co jest za tym szałasem” (lub: z drugiej strony schroniska). 4. „Kto będzie najszybciej przy tym drzewie?”. Celem może być również instruktor po oddaleniu się od grupy. 5. „Proszę narysować (wydeptać) na śniegu kwiatek”. Najpierw z dużą liczbą płatków, a następnie – z coraz mniejszą. Można przeliczyć, kto narysował najmniejszą lub największą liczbę płatków. Zabawa ta ma na celu nauczenie dzieci obracania się przez odstawianie przodów lub tyłów nart. Odmiana zabawy: „Proszę narysować krzyż”. Dzieci wykonują obrót o 360° w czterech fazach, każda po 90°. 6.„Kto najszybciej wykona pełny obrót?”. 7. Ćwiczyć kroki bez poślizgu, krótkie kroki z poślizgiem, stopniowo wydłużać poślizg, dokładając imitację pracy ramion, dołączyć kije, zwracać uwagę na naprzemianstronną pracę rąk i nóg. s. 24 4.3. Zabawy dotyczące nauki podchodzenia pod górę Nauka podchodzenia krokiem zwykłym i „jodełką” Małe grupy (max. 10 dzieci), względnie – indywidualnie. Stok o niewielkim nachyleniu. 4.3.1. Zabawy dotyczące podchodzenia „jodełką” 1. „Kto umie zrobić wzór jodły na śniegu?”. Dzieci rysują, „jodełkę” najpierw na płaskim terenie, a następnie przy podchodzeniu pod górę. 2. „Kto potrafi narysować (wydeptać) grzbiet ryby podczas podchodzenia?”. 3. „Wspólnie podchodzimy pod górę po jednym rzędzie, trzymając się za biodra. Idziemy jak stonoga”. 4.3.2. Zabawy dotyczące schodkowania 1. Dzieci rysują duże lub małe schodki. Praktyczne rady dla nauczyciela Schodkowanie wykonać najpierw na płaskim terenie. 2. Tandem. Ustawienie: w dwójkach, przodem do siebie. Dzieci podchodzą (na przemian, po jednym kroku), przenosząc swoje narty nad nartami partnera. 3. „Rysujemy dywanik”. Dzieci podchodzą pod górę, zmieniając co chwilę sposób podchodzenia. Rysują w ten sposób dowolne wzory na śniegu. Odmiana zabawy: „Kto narysuje najładniejszy dywan na śniegu?”. s. 25 4.4. Zabawy dotyczące nauki zjazdu na wprost Cel zabaw: nauka zjazdu na wprost ze stoków o małym nachyleniu i przyjmowanie prawidłowej pozycji Uczestnicy: małe grupy (max. 10 dzieci) lub indywidualnie Miejsce: stoki o małym nachyleniu z wybiegiem lub przeciwstokiem 1. „Jedziemy na przemian w wysokiej i niskiej pozycji” lub „Jedziemy na przemian jak krasnoludki i jak olbrzymy”. Praktyczne rady dla nauczyciela Można zaproponować dzieciom, aby przy obniżeniu pozycji położyły ręce na kolanach, a przy wysokiej pozycji – uniosły je do góry ponad głowę. W późniejszym okresie dzieci mogą to ćwiczenie wykonywać dwójkami lub trójkami, trzymając się za ręce. Jedno z dzieci dyktuje wówczas tempo zmian pozycji. 2. „Kto potrafi podczas zjazdu kiwać się jak drzewo na wietrze?”. 3. „Kto potrafi podczas zjazdu rzucić rękawiczkę przed siebie, a potem ją podnieść?”. 4. „Kto potrafi podczas zjazdu schylić się, podnieść trochę śniegu i ulepić z niego kulkę, a następnie trafić śnieżką w instruktora?”. 5. Zabawa w clowna. Dzieci podczas zjazdu wykonują najprzeróżniejsze ruchy. Najśmieszniejszego clowna wybiera instruktor. Odmiana zabawy: Zabawę tę można przeprowadzić przy zjeździe każdego dziecka osobno. Wtedy najśmieszniejszego clowna wybiera cała grupa. 6. „Jedziemy pod mostami”. Do przeprowadzenia tej zabawy konieczne jest użycie tyczek slalomowych, względnie: kijków narciarskich, z których budujemy mosty. Dzieci kolejno przejeżdżają pod każdym „mostem”, obniżając pozycję, kładą ręce na kolanach, a pomiędzy „mostami” wyprostowują się, unosząc jednocześnie ramiona do góry. Początkowo „mosty” ustawione są w linii spadku stoku w odstępach co 3–5 m, następnie co drugi most można przesunąć w lewą lub prawą stronę, zmuszając tym samym dzieci do wykona- nia skrętu pomiędzy mostami. Ramiona będą pracowały tak samo, jak przy zjeździe na wprost. s. 26 7. „Jedziemy między bramkami raz czerwonymi, a raz niebieskimi. Przy czerwonej bramce unosimy ramiona w bok, a przy niebieskiej wykonujemy przysiad i chwytamy się za kostki”. 8. Bobsleje. Kilkoro dzieci, ale nie więcej niż czworo, zjeżdża jedno za drugim bez kijków, trzymając się za biodra. Można tworzyć bobsleje z dwójki, trójki lub czwórki dzieci. 9. Papuga. Dwoje dzieci zjeżdża jednocześnie jedno za drugim. Dziecko jadące z tyłu („papuga”) naśladuje kroki dziecka jadącego z przodu. Dziecko jadące z przodu podnosi raz lewą, a raz prawą nogę, względnie: obniża pozycję, chwyta się za kostki lub unosi ramiona w górę itp. 4.5. Zabawy dotyczące nauki jazdy wyciągiem Cel zabaw: nauka jazdy wyciągiem Uczestnicy: małe grupy (max. 10 dzieci) lub indywidualnie Miejsce: stoki o małym nachyleniu z wybiegiem lub przeciwstokiem 1. Jedno z dzieci odpina narty i ciągnie za pomocą dwóch kijków swojego partnera, początkowo na płaskim terenie, a następnie lekko pod górę. 2. Z trzech kijków zbudować orczyk tak, aby dwoje dzieci bez nart mogło ciągnąć jedno dziecko na nartach – „jadące wyciągiem”. Początkowo na płaskim terenie, a następnie lekko pod górę. 4.6. Zabawy z unoszeniem jednej narty w czasie zjazdu z góry oraz dotyczące nauki zmiany kierunku jazdy przestępowaniem Cel zabaw: nauczenie przenoszenia ciężaru ciała z narty na nartę, zmiany kierunku jazdy z przestępowaniem oraz wyrabianie równowagi Uczestnictwo: małe grupy (max. 10 dzieci) lub indywidualnie Miejsce: stok o niewielkim nachyleniu 1. „Kto podczas zjazdu podniesie jedną nartę do góry i będzie jechał jak bocian lub flaming?”. s. 27 2. „Kto przejdzie przez małe przeszkody (rozrzucone czapki, rękawiczki itp.), nie dotykając ich?”. Aby nie dotknąć przeszkody, należy unieść jedną nartę do góry. 3. „Kto potrafi na przemian unieść raz jedną, raz drugą nogę?”. 4. „Kto potrafi podczas jazdy udawać biegnące zwierzę, np. słonia, niedźwiedzia, wielbłąda itp.?”. 5. „Jedziemy na jednej narcie”. Instruktor podaje komendę, kiedy należy unieść nartę do góry. 6. Dwoje dzieci będzie zjeżdżało jedno za drugim. Dziecko znajdujące się z tyłu będzie naśladowało ruchy dziecka jadącego z przodu, które podnosi raz jedną, a raz drugą nogę lub tę samą w odstępach co kilka metrów. 7. „Kto potrafi przejechać z jednej strony trasy na drugą, unosząc nogę zewnętrzną do góry i przenosząc ciężar ciała na nartę wewnętrzną?”. Trasę ograniczamy chorągiewkami lub gałązkami. 8. „Kto potrafi kilkakrotnie zmienić stronę trasy?”. Trasa zbudowana z bramek otwartych jak na rysunku. Rys. Tor jazdy z przestępowaniem s. 28 9. „Kto przejedzie pomiędzy bramkami, wykonując jak najmniej kroków w bok?”. 10.„Kto potrafi pomiędzy bramkami wykonać tylko jeden krok w bok?”. 11.„Kto potrafi z jazdy w skos stoku zatrzymać się, wykonując kilka kroków przestępowania?”. 4.7. Zabawy dotyczące zjazdu na wprost przez specjalnie wybudowane lub dobrane przeszkody terenowe Cel zabaw: nauka pokonywania przeszkód terenowych, przyzwyczajenie do odciążenia nart przy pomocy fałdów terenowych, wyrabianie odwagi i równowagi Uczestnictwo: małe grupy (max. 10 dzieci) lub indywidualnie Miejsce: stoki o małym nachyleniu, ze specjalnie wybudowanymi (lub dobranymi) przeszkodami terenowymi 1. „Jedziemy przez drogę falistą jeden za drugim”. 2. „Jedziemy przez muldy, jeden obok drugiego, trzymając jedną tyczkę slalomową przed sobą”. 3. „Kto potrafi na każdej muldzie podnieść na przemian jedną nartę?”. 4. „Kto potrafi poddać się muldzie tak, aby go lekko wyniosła, a potem miękko wylądować?”. 5. „Przejeżdżamy slalomem pomiędzy tyczkami ustawionymi na szczytach muld. Każdy skręt wykonujemy na szczycie muldy”. 6. „Kto potrafi podczas wjeżdżania na daszek tuż przed skrętem podnieść zewnętrzną nartę do góry?”. Instruktor może również przygotować specjalny tor jazdy ze zbudowanymi lub specjalnie dobranymi przeszkodami terenowymi. 4.8. Zabawy dotyczące nauki jazdy pługiem i łuków płużnych Cel zabaw: nauka prawidłowej jazdy pługiem, zatrzymania w pozycji płużnej oraz nauka pierwszych skrętów – łuków płużnych Uczestnictwo: małe grupy (max. 10 dzieci) lub indywidualnie Miejsce: stoki o niewielkim nachyleniu s. 29 1. „Jedziemy szerokim pługiem przez trasę”. Trasa ograniczona przez kijki wbite po obu stronach. 2. Przed wyznaczonym odcinkiem trasy krótka jazda na wprost (rozbieg), a następnie jazda pługiem od miejsca wyznaczonego. Praktyczne rady dla nauczyciela Objaśniając to ćwiczenie, można zaproponować dzieciom zabawę w „odśnieżanie zasypanej drogi”. Ograniczony odcinek to „zaspa na drodze”, natomiast rozbieg to droga oczyszczona. W chwili, gdy dziecko wjeżdża w „zaspę”, musi zwolnić i „opuścić pług” (rozszerzenie nart do pozycji płużnej – pług hamujący) i „zgarnąć śnieg z zasypanej drogi”. 3. Lądujące samoloty. Dzieci zjeżdżają pługiem ślizgowym (rozbieg) z ramionami uniesionymi w bok jak skrzydła samolotu. Na wyznaczonym odcinku (pas lądowania) poszerzają pozycję płużną i hamują. Dodatkowe zadania to: • krótkie lądowanie, • długie lądowanie, • lądowanie, zatrzymanie, znów start (jazda na wprost) i ponowne lądowanie aż do zatrzymania. 4. „Jedziemy przez ustawione na przemian bramki wąskie i szerokie”. Przez bramki wąskie jedziemy na wprost (narty równolegle), a przez szerokie – pługiem. 5. Dwoje dzieci zjeżdża równocześnie jedno za drugim. Dziecko, które prowadzi, jedzie na przemian w pozycji płużnej i na wprost, a dziecko jadące z tyłu – naśladuje jazdę partnera. 6. „Kto potrafi, jadąc pługiem, prawą ręką chwycić się za kostkę, a lewą unieść do góry i odwrotnie?”. 7. „Odśnieżamy krętą górską drogę”. Trasa wytyczona przez bramki jest bardzo kręta. 8. Tandem. Jazda pługiem w dwójkach, jedno za drugim, długie tyczki w rękach. 9. J.w. Pierwszy wykonuje łuki płużne, ciągnąc swoim śladem partnera. 4.9. Zabawy ze współzawodnictwem, doskonalące poruszanie się na płaskim terenie; podchodzenie, zjazd na wprost, zatrzymania i zmiany kierunku jazdy Cel zabaw: zabawy te, oprócz doskonalenia podstawowej techniki jazdy, będą wszechstronnie angażowały dzieci oraz kształtowały orientację, zwinność i refleks Uczestniczy: mała grupa (max. 10 dzieci) Teren: zabawy przeprowadza się na płaskim terenie, a niektóre – na łagodnych stokach 1. „Kto celniej rzuca?”. Grę taką można łatwo przeprowadzić w każdych warunkach. Rzucać można śnieżkami, gumowymi piłeczkami, rękawiczkami itp. Za cel mogą służyć wbite w śnieg narty lub specjalnie przygotowane tarcze, a gdy śnieg nie jest zbyt mokry, tak że kulki lepione z niego są kruche, można podzielić grupę na dwa zastępy. Wtedy jeden zastęp jest celem (każde dziecko stoi na wyznaczonym miejscu i nie rusza się), a drugi zastęp pojedynczo zjeżdża i stara się trafić jak najwięcej razy w rozstawionych kolegów. Każdy rzucający powinien mieć tyle kul, ilu jest rozstawionych narciarzy drużyny przeciwnej. Później dzieci zamieniają się rolami. Prowadzący liczy celne trafienia. 2. Bieg przez rózgi. Na lekko stromym stoku ustawia się „wąwóz” z jednego, z dwóch zastępów. Dzieci z tego zastępu zaopatrzone są w śnieżki (każdy po pięć) i celują w narciarzy z zastępu drugiego, który po krótkim rozbiegu wjeżdża w „wąwóz”. Każdy rzucający ma prawo rzucić jedną śnieżkę w każdego ze zjeżdżających. Po przejechaniu pierwszego zastępu przez wąwóz i podliczeniu celnych trafień, które liczy prowadzący, następuje zmiana zastępów. Wygrywa ten zastęp, który otrzymał mniej trafień. 3. Narodowości. Uczestnicy stają dookoła piłki, która leży w samym środku koła utworzonego przez dzieci. Odstępy między dziećmi powinny być dość szerokie, aby nie przeszkadzały one sobie wzajemnie w czasie obracania. Prowadzący przypisuje każdemu dziecku jakąś narodowość i wywołuje według uznania różne po kolei. Wywołany – np. Anglik, Rosjanin, Szwed – dobiega do piłki i chwyta ją, a w tym samym czasie pozostali rozbiegają się w różnych kierunkach. Wywołany do pochwyceniu piłki krzyczy stop! i celuje w najbliżej stojące dziecko. Jeżeli trafi – trafiony odpada z gry, jeżeli nie trafi – to odpada on sam. Wykluczenia następują do momentu, gdy na placu boju pozostanie tylko dwójka dzieci, a wtedy jedno z nich, to zależy od wywołującego, zostanie wywołane i gra będzie rozstrzygnięta, gdy trafi lub nie. Wykluczeni ustawiają piłkę ponownie w środku koła i dopingują swoich kolegów. 4. Wyścig numerów. Dzieci ustawiają się na obwodzie koła, wszystkie zgodnie z ruchem wskazówek zegarka (tak aby sobie wzajemnie nie przeszkadzać) i odliczają do dwóch, trzech lub czterech. Prowadzący grę wywołuje jeden numer. Wszyscy mający wywołany numer rozpoczynają wyścig w koło i wracają na swoje miejsce. Prowadzący odmierza czas na stoperze od momentu wywołania numeru do powrotu na swoje miejsce ostatniego dziecka z wywołanym numerem. Po wywołaniu wszystkich numerów i po skontrolowaniu wyników czasowych prowadzący ogłasza wynik zawodów pomiędzy numerami. 5. Czarne – białe. Dzieci ustawione są w odległości 2–3 m jedno od drugiego, w dwóch równoległych rzędach oddalonych od siebie o długość nart, tyłem do siebie. Jeden rząd to czarni, a drugi – biali. Prowadzący poleca wszystkim wykonanie jakiegoś ćwiczenia, np. usiąść na nartach z tyłu za wiązaniami. Nagle w środku jakiegoś ćwiczenia wywołuje jeden z dwóch kolorów, np. czarni. Wtedy czarni zaczynają ucieczkę, a biali obracają się i ruszają w pogoń. Kto z czarnych dobiegnie do wyznaczonej linii mety, jest uratowany, natomiast każdy dotknięty czarny przed linią mety to punkt zdobyty przez białych. Następnie wszyscy wracają na swoje miejsca i gra rozpoczyna się od nowa. Prowadzący wywołuje kolejno z zaskoczeniem, np. dwa razy pod rząd, ten sam kolor. 6. Wyścig z jednoczesnego startu. Wszystkie dzieci ustawiają się w rzędzie za linią startu. Na sygnał biegną do znajdującego się w odpowiedniej odległości punktu zwrotnego, obiegają go i wracają na swoje miejsce. Prowadzący grę wywołuje kolejno numery miejsc powracających dzieci (pierwszy, drugi itd.). Pierwszy bieg przeprowadza się z nartami i kijkami, drugi bez kijków, a trzeci tylko z jedną nartą. Wygrywa ten, kto po podsumowaniu wyników trzech biegów uzyskuje największą liczbę. Gdy dwóch lub więcej zawodników osiąga ten sam rezultat, wówczas organizuje się dla nich bieg dodatkowy, a o rodzaju tego biegu decydują wszyscy przez głosowanie. W trakcie biegu zwycięzców pozostałe dzieci głośno im dopingują. s. 32 7. Sztafety. Można zorganizować np. sztafetę wahadłową z przekazywaniem pałeczki lub innego przedmiotu, np. czapki, którą trzeba włożyć na głowę w czasie biegu. Można też ustawić drużyny w pojedynczych rzędach i przeprowadzić sztafety z dodatkowymi zaganiani, np. przenieść piłeczkę pingpongową na łyżce stołowej do punktu zwrotnego i z powrotem, a następnie przekazać ją kolejnemu biegaczowi. Tego typu biegi są bardzo zabawne i atrakcyjne. Należy tylko pamiętać o tym, aby drużyny nie były zbyt liczne, tak by nikt nie zmarzł w oczekiwaniu na swój bieg. 8. „Kto pierwszy powróci na swoje miejsce?”. Dzieci ustawione w szeregu prostopadle do linii spadku stoku w odległości ok. 1 m między sobą. Na sygnał prowadzącego startuje dwóch skrajnych narciarzy. Dziecko pierwsze od góry zjeżdża przed frontem grupy w dół, a podchodzi z powrotem na swoje miejsce za plecami kolegów. Natomiast dziecko pierwsze od dołu podchodzi w górę jak najszybciej za plecami pozostałych, a zjeżdża przed ich frontem. Wygrywa ten, który pierwszy powróci na swoje miejsce. Wówczas następuje zmiana skrajnych i rozpoczyna się kolejny wyścig. 9. Slalom równoległy zawijany. Ustawione zostają dwa równoległe przejazdy slalomu (werfikale). Grupa podzielona na dwie drużyny. Na sygnał rozpoczynają zjazd pojedynczo obie drużyny. Slalom ustawiony jest z niebieskich tyczek, a tylko dwie lub trzy są koloru czerwonego. Dojeżdżając do czerwonych tyczek, należy je obejść dookoła, a następnie kontynuować slalom. Start kolejnego zawodnika powinien nastąpić po zatrzymaniu się poprzedniego za linią mety lub na sygnał prowadzącego (podniesienie ręki). 10.Zmiana slalomu. Dwa równolegle ustawione przejazdy slalomu (werfikale) w odległości ok. 6 m jeden od drugiego. Dzieci zjeżdżają pojedynczo na znak prowadzącego (okrzyk, gwizdek lub podniesienie chorągiewki), zmieniają tor przejazdu z pierwszego slalomu na drugi lub odwrotnie. Aby zabawa się udała, slalom musi liczyć około 15 bramek, a hasło zmiany musi być bardzo głośne lub doskonale widoczne. 11.Narciarskie czaty. Dzieci ustawione w szeregu równolegle do linii spadku stoku stoją w pozycji płużnej w odległości 1–1,5 m między sobą. Jeden z narciarzy (bez nart) znajduje się poniżej ok. 15–20 m i stoi tyłem do szeregu. Na sygnał narciarze ruszają w dół poprzez zwężenie pozycji płużnej. Dziecko stojące tyłem (wartownik) w dowolnym momencie obraca się przodem do zjeżdżających i liczy głośno do trzech. W chwili, gdy wartownik wypowie cyfrę trzy, wszyscy zjeżdżający powinni zatrzymać się w miejscu przez poszerzenie pozycji płużnej. Ci, którzy jeszcze jadą, wskazywani są przez wartownika i muszą wracać na miejsce startu. Ten, kto pierwszy dojedzie do linii, na której stoi wartownik, zmienia go, a pozostali wracają. s. 33 5.Bezpieczeństwo 5.1. Wypadki z winy nauczyciela, wypadki z winy ćwiczącego Narciarstwo to jedna z dyscyplin sportowych, która polega na przemieszczaniu się, wykonywaniu ewolucji przy pomocy sprzętu narciarskiego (narty, buty, kijki). Wymaga odpowiedniego przygotowania i stałej, dobrej kondycji fizycznej. Wychodząc na stok, używając sprzętu, musimy zapoznać się z obowiązującymi regułami poruszania się. Niejednokrotnie zatłoczone trasy narciarskie, stoki, wyciągi i kolejki linowe zwiększają prawdopodobieństwo wypadku. Może dojść do zderzeń, kolizji, nawet ze skutkiem śmiertelnym. Tego wszystkiego można uniknąć, jeśli zapoznamy się z zasadami ruchu i będziemy się do nich stosować. Bezpieczeństwo jest niezwykle istotne w przypadku, gdy uczymy narciarstwa dzieci i młodzież. Ta sprawa zawsze budzi dużo emocji w środowisku nauczycieli i instruktorów. Ryzyko związane jest nieodłącznie z zajęciami narciarstwa – tkwi w specyfice tej dyscypliny i samej strukturze ruchu. Przestrzegając podstawowych zasad, można jednak ograniczyć liczbę wypadków. Najczęstsze przyczyny powstawania wypadków: 1. Niewłaściwa organizacja zajęć Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy jest to nauczyciel początkujący czy doświadczony. Często, niestety, obserwujemy już u tych doświadczonych nauczycieli popadanie w rutynę (Przez lata tak robiłem i nic się nie stało – to najgorsza postawa, jaką można przyjąć). Osoba prowadząca zajęcia odpowiedzialna jest za właściwe dobranie miejsca ćwiczeń, za trasę zjazdu, przeprowadzenie rozgrzewki, za pokazanie sytuacji i miejsc stanowiących zagrożenie. 2. Nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów Instruktor musi dobrze znać dekalog narciarza (Zał. 1), w którym zawarte są zasady poruszania się po stokach. Powinien zapoznać z jego treścią również dzieci. 3. Słaba znajomość uczniów Żeby zapewnić im bezpieczeństwo, trzeba ich jak najlepiej poznać – zwrócić uwagę na predyspozycje motoryczne, sposoby reagowania, zachowanie w sytuacjach nietypowych, poziom lęku. Praktyczne rady dla nauczyciela Mądrze kształtuj odwagę, gdyż często jest to główna przyczyna zahamowań w wykonywaniu niektórych ewolucji. Jeśli wypadek powstaje z przyczyn zależnych lub niezależnych od ćwiczącego, to najczęściej ma na to wpływ: 1. Dowolność wykonania ćwiczenia, pomimo jasno określonego sposobu wykonania go 2. Zmęczenie ćwiczącego W wyniku zmęczenia następuje niezdolność wykonywania ćwiczeń lub kontynuowania jazdy. Ważne Nie dopuszczajmy do sytuacji, które sprzyjają popełnianiu błędów zagrażających bezpieczeństwu. W 1981 roku FIS ustalił przepisy bezpieczeństwa dla miejscowości, w których uprawiane są sporty zimowe. Określono takie pojęcia, jak: trasy narciarskie czy szlaki zjazdowe; zastrzeżono także możliwość innych dróg zjazdu poza wyznaczonymi trasami. Zostały określone prawa i odpowiedzialność na terenie narciarskim. Na kongresie FIS ustalono między innymi: 1. Dziesięć reguł zachowania się narciarzy na trasach (Zał. 1). 2. Wytyczne dla użytkowników wyciągów narciarskich. 3. Zalecenia dla zjeżdżających poza wytyczonymi trasami. 4. Sygnały wzywania pomocy w górach (plansza Znaki i symbole spotykane na trasach narciarskich). 5. Unormowane symbole graficzne i tablice dla oznakowania tras i korzystających z wyciągów. s. 35 Ważne Bezpieczeństwa na szlakach trasach i wyciągach narciarskich pilnują przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie sportu i rekreacji. 5.2. Jazda wyciągiem Do nauki jazdy wyciągiem przystępujemy, gdy dzieci nauczą się kontrolować prędkość jazdy i opanują zatrzymywanie się. Na początku można wykorzystać wyciągi, którymi dzieci wyjeżdżają w ten sposób, że trzymają się rękami plastikowych uchwytów. Jeśli jednak mamy możliwość dostępu do stoków, przy których są krótkie i wolne wyciągi talerzykowe, proponuję w miarę szybko się na nie przesiąść. Jest to oczywiście uzależnione od naszych podopiecznych. Jeśli jednak odpowiednio ich przygotujemy, zapoznamy z zasadami wczepiania się, wyczepiania, jak i samej jazdy na wyciągu talerzykowym, niewątpliwie szybko osiągniemy oczekiwany efekt. Dzieci można przygotowywać do korzystania z wyciągu, proponując im różnorodne ćwiczenia w formie zabawy. Uwaga Nasz podopieczny musi pojąć podstawową zasadę: na wyciągu talerzykowym nie siadamy! My sami (lub dzieci między sobą) możemy przed wejściem na wyciąg symulować moment ruszenia i szarpnięcie z tym związane. Instruktor ciągnie dzieci po wyznaczonej trasie za pomocą orczyka zrobionego z dwóch kijów, następnie dzieci wykonują te ćwiczenia. Jasno określamy zasady, jak dzieci mają ustawić się w kolejce, jak się wczepiają, jak zachowują się podczas jazdy wyciągiem, jak się wyczepiają i gdzie ustawiają się po tym, jak już wjadą na górę. Dzieci mają jechać wyznaczonym pod wyciągiem śladem, nie mogą wykonywać niekontrolowanych, gwałtownych ruchów, gdyż grozi to upadkiem. Nie mogą jeździć slalomem, narty powinny mieć równo obciążone. Znajdźmy wyciąg z miłą obsługą (a takich jest naprawdę dużo), poprośmy o pomoc obsługę wyciągu przy pierwszych wjazdach. Ułatwi nam to organizację. Dobrze byłoby, gdyby w pierwszych godzinach nauki pomagał nam drugi instruktor (wtedy jeden wyjeżdża na górę, tam kontroluje wczepianie się, a drugi pomaga dzieciom na dole). Dziecko musi wiedzieć, że gdy wypadnie z trasy wyciągu, jak najszybciej musi zejść z toru jazdy i na skraju stoku czekać na instruktora i resztę grupy. Nie możemy zostawić całej grupy bez opieki i jechać po to jedno dziecko. Gdy korzystamy z wyciągów krzesełkowych, musimy powiedzieć dzieciom o zakazie kołysania krzesełkiem, o opuszczeniu zabezpieczenia i o jego podniesieniu w odpowiednim momencie. Jeśli nasi uczniowie to małe czy początkujące dzieci, dobrze jest zgłosić wyjazd grupy obsłudze. Chętnie pomogą, a nawet zwolnią prędkość wyciągu, by ułatwić dzieciom wysiadanie. 5.3. Bezpieczeństwo związane z wyposażeniem Każdy narciarz narażony jest na ryzyko kontuzji podczas upadku. Możemy je ograniczyć, stosując wiązania bezpiecznikowe. Wiązania mają skalę określającą wielkość siły potrzebnej do wypięcia. Siła ta zależna jest od masy i umiejętności, musimy tylko zadbać o nastawienie przypisanej wartości. Każdy narciarz powinien przed założeniem nart sprawdzić prawidłowość działania wiązania, najlepiej w serwisie. Działania zapewniające bezpieczeństwo to między innymi dbałość o sprzęt narciarski. Narty należy okresowo czyścić, smarować, sprawdzać poprawność działania wiązań. Należy zwracać uwagę na prawidłowe dopasowanie butów narciarskich. Często zdarza się, że dzieciom kupuje się buty na „wyrost”. Takie postępowanie może doprowadzić do złamań, skręceń, a ponadto przeszkadza w poprawnym wykonywaniu ewolucji narciarskich. Praktyczne rady dla ćwiczącego Narty najlepiej przechowywać w suchym i zacienionym pomieszczeniu. Ważne W celu uniknięcia ciężkich obrażeń grupa powinna być wyposażona w kaski narciarskie. Kask powinien stać się obowiązkowym elementem wyposażenia (tak jak w niektórych krajach Europy) – należy na to zwracać szczególną uwagę rodzicom lub opiekunom. Niesieniem pomocy, gdy zagrożone jest zdrowie lub życie, w górach zajmuje się Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR), a w tatrach – Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR). Ważne Telefon alarmowy GOPR i TOPR: 601 100 300. Całodobowe dyżury i obowiązek niesienia pomocy przez te organizacje nie zwalnia żadnego narciarza od udzielenia pierwszej pomocy. Miejsce wypadku powinno być odpowiednio oznaczone skrzyżowanymi nartami wbitymi powyżej miejsca wypadku. Oznakowanie musi być widoczne dla narciarzy najeżdżających z góry. Jeśli jesteśmy świadkami wypadku lub mniej poszkodowanymi uczestnikami, pamiętajmy o tym, aby ocenić zagrożenie, ocenić przytomność, zabezpieczyć poszkodowanego przed zimnem i wezwać pomoc. 6.Bibliografia 1. Krasicki S., Forteczki J., Bisaga J., Narciarstwo sportowe, AWF, Kraków 1982 2. Lipoński W., Humanistyczna encyklopedia sportu, Wydawnictwo „Sport i turystyka”, Warszawa 1987 3. Program nauczania narciarstwa zjazdowego 2000, Wydawnictwo „Dla szkoły”, Wilkowice 2000 4. Program nauczania narciarstwa zjazdowego 2005, Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów Narciarstwa PZN, Kraków 2005 5. Stanisławski Z., Narty 2.Co każdy narciarz wiedzieć powinien, Wydawnictwo „Dla szkoły”, Wilkowice 2005 6. Vyšata K., Narciarstwo zjazdowe, Wydawnictwo AWF, Warszawa 2002